Już w 2025 r. w Polsce zacznie funkcjonować system kaucyjny. A to oznacza, że specjalnie oznaczone butelki oraz puszki będziemy kupować za kaucją, która zostanie nam zwrócona, jeśli oddamy je zużyte do sklepu lub recyklomatu. Dzięki temu opakowania nie będą marnowane zalegając na składowiskach śmieci tylko będą trafiały do recyklingu. A co się z nimi zadzieje zanim zostaną ponownie przetworzone?
W systemie kaucyjnym funkcjonują dwa typy zbiórki - automatyczna, czyli za pomocą recyklomatu i manualna, przy której to pracownik sklepu odbierze od nas opakowania ręcznie przy kasie. Podczas zbiórki manualnej, sprzedawca skanuje je i wrzuca do odpowiedniego worka, oznaczonego dla danego systemu kaucyjnego. Opakowania są pakowane w zamknięte worki i przekazywane do operatora systemu recyklingu. Następnie zostają przeliczone i dewaluowane, a to oznacza, że tracą swoją wartość związaną z naliczoną kaucją. Innymi słowami, po zmiażdżeniu i zwróceniu konsumentowi kaucji takie opakowanie przestaje być już kaucyjnym. Po tym procesie, worki z opakowaniami są kierowane do sortowania i recyklingu.
Recyklomat natomiast od razu kompaktuje, czyli miażdży butelki i puszki, co ułatwia ich przechowywanie oraz transport, a także, co ważne od strony bezpiecznego działania systemu kaucyjnego, eliminuje ryzyko oszustw, czyli ponownego wykorzystania tego samego opakowania do odebrania kaucji. Po kompaktowaniu, opakowania trafiają do odpowiedniego pojemnika. Sposób ich segregacji zależy od operatora - mogą być zbierane wspólnie jako jedna frakcja, obejmując butelki plastikowe i puszki, albo oddzielnie, w dwóch różnych pojemnikach. Butelki szklane, niezależnie od tego, czy są zwrotne czy jednorazowe, zazwyczaj są zbierane oddzielnie. Ważne jest jednak, że wszystkie te opakowania są przetwarzane w jednej maszynie. Następnie sprasowane opakowania są umieszczane w workach, które trafiają do operatora systemu recyklingu. Ten z kolei odpowiada za odpowiednie przygotowanie odebranych materiałów do recyklingu. Pierwszym etapem jest zazwyczaj oddzielenie puszek metalowych od butelek plastikowych, jeśli takie dwa rodzaje opakowań są zbierane razem w sklepach, podobnie jak ma to miejsce w Norwegii. Jeśli jednak puszki metalowe i butelki plastikowe nie były zbierane razem, to każdy strumień surowcowy podlega dalszej segregacji. Proces ten może się różnić w zależności od wymagań recyklerów i rynków, na których działa operator. Na przykład puszki można podzielić na stalowe i aluminiowe, a plastikowe butelki PET na różne kolory.
Po tak dokładnej segregacji następuje zbelowanie posortowanych surowców. Polega on na przygotowaniu ich w odpowiedniej formie i ilości, aby mogły być efektywnie przetransportowane do zakładów recyklingu. Operator ma dwie opcje: może przetransportować worki bezpośrednio do swojego zakładu, korzystając z własnych środków transportu, lub skorzystać z logistyki zwrotnej, gdzie worki zostają odebrane przez centra logistyczne sieci handlowych i przetransportowane do odpowiedniego miejsca, w którym zostaną przetworzone. Puszki metalowe trafiają do hut, gdzie są przetwarzane na surowce stalowe lub aluminiowe. Butelki z tworzyw sztucznych także są wysyłane do zakładów recyklingu, a tam mogą być poddane przetworzeniu na granulat, który posłuży do produkcji kolejnych butelek.
Dla różnych interesariuszy i systemów kaucyjnych, opakowania jednorazowe i wielorazowe są poddane różnym zasadom. Systemy kaucyjne dla opakowań jednorazowych zazwyczaj są zarządzane przez jednego operatora, który odpowiada za ich zbiórkę i recykling. Natomiast opakowania zwrotne, takie jak butelki, funkcjonują w systemach utworzonych przez ich właścicieli, czyli producentów. W tym przypadku, butelki wracają do producentów, którzy wprowadzają je na rynek, czyszczą je i ponownie napełniają. Każdy producent ma swoje własne butelki zwrotne, dlatego dąży do ich odzyskania oraz wielokrotnego wykorzystania.
Zbieranie surowców w ramach systemu kaucyjnego może zapewnić stałe dostawy plastiku (PET), odpowiadając tym samym na rosnący globalny popyt na rPET. W systemie kaucyjnym zazwyczaj zbiera się ponad 90% plastikowych opakowań. A to oznacza, że gdy produkowanych jest 100 butelek PET, 90 z nich jest zbieranych, a 208 nowych butelek można wyprodukować z materiałów pochodzących z recyklingu w kolejnych obiegach surowcowych (przy założeniu wskaźnika recyklingu na poziomie 75% spośród wszystkich pojemników na napoje PET). Dla porównania, na rynkach bez systemu kaucyjnego, na każde 100 wyprodukowanych butelek PET, zbiera się 49, a tylko 60 nowych butelek zostaje wyprodukowanych z rPET.
