Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych opublikował dokument dotyczący klasyfikacji zagrożeń odpadów poużytkowych z polichlorku winylu, opracowany w ramach programu VinylPlus. Jego celem jest podsumowanie wiedzy w tej kwestii oraz zaprezentowanie, w jaki sposób może być ona wykorzystana przez firmy biorące udział w łańcuchu recyklingu.Na czym polega problem?
Poużytkowe odpady PVC z produktów o długim zastosowaniu (zazwyczaj odpady z rozbiórki lub remontów budynków, wycofane systemy rur, ale możliwe także odpady elektryczne i ewentualnie elektroniczne oraz odpady samochodowe) mogą zawierać dodatki w wystarczająco wysokiej zawartości, wystarczającej do uruchomienia klasyfikacji jako odpady niebezpieczne, jeśli prawodawstwo UE jest przyjmowane w sensie dosłownym.
Co mówi prawodawstwo europejskie o odpadach niebezpiecznych?
Firmy zajmujące się odpadami muszą zdecydować, który kod odpadów wybrać z Wykazu Odpadów UE (decyzja Komisji 2014/955 ostatnio zmieniła tę listę). Niektóre pozycje na liście są "absolutne", czyli odpady są uważane za niebezpieczne lub bezpieczne bez względu na skład. Inne z kolei są to tak zwane 'wpisy lustrzane', gdy odpady z tego samego źródła mogą być zaliczone do niebezpiecznych lub bezpiecznych w zależności od konkretnego przypadku i od składu odpadów. Jeden przykład w kwestii PVC to odpady budowlane i rozbiórkowe, gdzie wybór następuje pomiędzy zapisem 17 02 03 ("Tworzywa sztuczne") dla odpadów nie uważanych za niebezpieczne i kwalifikacją 17 02 04 * ("szkło, tworzywa sztuczne i drewno zawierające lub zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi"). W takich przypadkach prawo UE mówi, że wybór ma być dokonany w oparciu o właściwości niebezpieczne w rozumieniu załącznika III do Ramowej Dyrektywy Odpadowej 2008/98.
Co zmieniło się w dniu 1 czerwca?
Lista odpadów i definicja odpadów niebezpiecznych na mocy Dyrektywy Ramowej w sprawie Odpadów obowiązuje przez wiele lat. Rozporządzenie Komisji 1357/2014 zastąpił dawny załącznik III dyrektywy ramowej w sprawie odpadów 2008/98. Rozporządzenie to weszło w życie w dniu 1 czerwca.
Poprzednia wersja załącznika III przedstawiała 15 "właściwości odpadów, które czynią je niebezpiecznymi". Przypisanie tych niebezpiecznych właściwości zostało dokonane na podstawie załącznika VI dyrektywy 67/548 w sprawie klasyfikacji niebezpiecznych substancji. Należało wymienić poprzedni załącznik III, ponieważ dyrektywa 67/548 była stopniowo zastąpiona rozporządzeniem CLP 1272/2008, została całkowicie uchylona ze skutkiem od dnia 1 czerwca 2015. Jednak zamiast odnieść się do CLP, nowy załącznik III określa limity koncentracji, powyżej których obecność niebezpiecznych substancji powoduje automatycznie, że odpady sklasyfikowane są jako niebezpieczne. Odpowiednie stężenie graniczne dla kategorii szkodliwości dla rozrodczości 1A i 1B (dotyczy związków ołowiu i ftalanów o niskim ciężarze cząsteczkowym) to 0,3 proc.
Przygotowywany jest poradnik w celu wyjaśnienia, kiedy i jak odpady muszą być klasyfikowane jako niebezpieczne. Jest to część starań DG ds. Środowiska na rzecz promowania zgodności z przepisami dotyczącymi odpadów. W skrócie, od 1 czerwca przepisy nie zmieniły się zasadniczo, ale stają się coraz bardziej sztywne i są bardziej aktywnie promowane.
Co z odpadami PVC?
W 2014 roku Komisja UE zwróciła się do niemieckiego konsultanta BiPRO aby przeprowadził badania "w celu oceny możliwości przyznania odstępstwa dla określonych rodzajów odpadów z tworzyw sztucznych i gumy z Listy odpadów UE". Badanie zostało opublikowane w dniu 8 maja. Zostało one uzupełnione o badanie migracji odpowiednich dodatków z odpadów PVC do wody, przeprowadzone przez niemiecki FABES Institute na wniosek VinylPlus.
Wyniki FABES potwierdzają, że migracja substancji niebezpiecznych z odpadów twardego PVC jest bardzo niska oraz z miękkiego PVC jest "raczej niska" (patrz załącznik). Wyniki zasadniczo potwierdzają "Efekt Matrycy", polegający na tym, że migracja substancji z artykułów z PVC lub odpadów jest znacznie niższa od migracji z prostej mieszaniny PVC i dodatków.
Wnioski z analizy migracyjnej FABES
Fabes Forschungs - GmbH na zlecenie VinylPlus w 2014 roku podjął się zbadania migracji niektórych metali ciężkich i plastyfikatorów DEHP z PVC. Badanie przebiegało w dwóch etapach: części eksperymentalnej oraz części modelowania.
Wnioski FABES dla twardego PVC:
"Ogólny wniosek z powyższego wyniku oszacowania migracji jest taki, można stwierdzić, że w temperaturze otoczenia, z powodu bardzo niskich współczynników dyfuzji, z kadmu i związków ołowiu w matrycy twardego PVC występuje bardzo niski poziom migracji Cd lub Pb z tego rodzaju materiałów z tworzyw sztucznych. Niska rozpuszczalność w wodzie związków Cd i Pb, używanych do stabilizowania twardego PVC zmniejsza również szybkość migracji Cd i Pb z tych materiałów w (procesowej) wodzie. W rezultacie, w temperaturze otoczenia, szacowane stężenie Cd lub Pb w wodzie jest bardzo niskie, zwłaszcza w systemach dynamicznych".
Wnioski FABES dla miękkiego PVC:
"W podsumowaniu można stwierdzić, że zanieczyszczenia jonami metali ciężkich wody do płukania odpadów uplastycznionego granulatu PVC, jakkolwiek wyższe niż w przypadku twardego PVC, są nadal dość niskie, zwłaszcza w systemach dynamicznych, w których poziomy takich zanieczyszczeń wody byłoby bardzo trudne jeśli w ogóle możliwe do pomiaru obecnymi metodami analitycznymi. Szacunki powyższe zostały wykonane dla próbki najbardziej uplastycznionej, dostarczonej przez VinylPlus. Dla próbek mniej uplastycznionych miękkiego PVC można spodziewać się, że szybkość uwalniania związków metali z matrycy polimeru będzie niższa niż dla próbki 4. Co spowoduje jeszcze niższe skażenie wody pierwiastkami Cd, Pb, Sb, z tego typu materiałów".
Konkluzja FABES:
"Z doświadczalnych i teoretycznych wyników wymienionych powyżej główny wniosek dotyczący migracji plastyfikatorów ftalanowych z wyrobów wykonanych z uplastycznionego PVC jest taki, że ze względu na bardzo małą rozpuszczalność tych związków w wodzie w temperaturze otoczenia poziomy zanieczyszczenia są raczej niskie, zwłaszcza w systemach dynamicznych gdzie skażenie byłoby blisko granicy wykrywalności najbardziej zaawansowanych technik analitycznych dostępnych obecnie na rynku".
