Wraz z rozprzestrzenianiem się pandemii koronawirusa rośnie obawa o to, w jaki sposób należy postępować z odpadami pochodzącymi od potencjalnie zarażonych pacjentów, personelu, który miał z nimi styczność oraz z odpadami z laboratoriów medycznych. Ponadto w miejscach takich jak supermarkety powstają odpady w postaci zużytych środków ochrony indywidualnej, a osoby pozostające w domach z łagodnym przebiegiem choroby będą generować potencjalnie zakaźne odpady.
WHO zaleca, aby każdy system wykorzystujący najlepsze praktyki w zakresie odpadów zakaźnych mógł również prowadzić gospodarkę odpadami potencjalnie zakażonymi SARS-CoV-2 (oficjalna nazwa koronawirusa, który powoduje chorobę znaną jako COVID-19)1. Systemy segregacji powinny pozostać takie same. Nie ma potrzeby dezynfekcji odpadów skażonych koronawirusem. Mówiąc wprost, gospodarka odpadami skażonymi Covid-19 niczym nie różni się od gospodarki innymi odpadami zakaźnymi.
- Należy segregować odpady u źródła.
- Gospodarka odpadami skażonymi koronawirusem powinna być prowadzona na podstawie krajowych przepisów prawa odnoszących się do odpadów zakaźnych.
- Odpady powinny być składowane w oznaczonym odpowiednim kolorem pojemniku na odpady zakaźne.
- Odbiór odpadów powinien odbywać się co najmniej raz dziennie. Odpady należy transportować w szczelnych, odpornych na przebicie pojemnikach, oznaczonych symbolem zagrożenia biologicznego.
- Miejsce składowania musi być czyste, bezpieczne, odporne na działanie żywiołów, zabezpieczone przed szkodnikami i nosicielami pośrednimi chorób.
- Najlepsze praktyki wskazują, że odpadów nie należy dezynfekować poprzez spalanie. Skuteczną metodą utylizacji jest obróbka parą wodną, autoklawowanie lub wykorzystanie promieniowania mikrofalowego. Wszystkie technologie powinny być na bieżąco sprawdzane i regularnie testowane.
- Po dezynfekcji odpady można poddać utylizacji lub recyklingowi. Wszystkie materiały, które potencjalnie mogłyby zostać ponownie wykorzystane, powinny zostać rozdrobnione.
Pracownicy mający kontakt z odpadami powinni zostać odpowiednio przeszkoleni2. Ze szczególną uwagą należy podejść do kwestii stosowania środków ochrony indywidualnej3 i utrzymywania higieny w czasie trwania nowej epidemii, o niespotykanej wcześniej skali. Placówki opieki zdrowotnej powinny zadbać o odpowiednie przeszkolenie i ochronę swoich pracowników, zapewnić im szczepienia przeciwko tężcowi i zapaleniu wątroby oraz dostęp do profilaktyki poekspozycyjnej. To samo dotyczy pracowników podwykonawców placówek opieki zdrowotnej.
Wirus jest wrażliwy na większość standardowych środków dezynfekujących4. WHO zaleca stosowanie alkoholu etylowego 70% do dezynfekcji sprzętu wielokrotnego użytku (np. termometrów) po każdym użyciu oraz podchlorynu sodu 0,5% (5000ppm) do dezynfekcji często dotykanych powierzchni w domach lub placówkach opieki zdrowotnej. Przed zastosowaniem środka dezynfekującego należy sprawdzić czy jest on przeznaczony do danego typu powierzchni lub sprzętu5.
Ważne jest również używanie mydła i wody; wszelkie widoczne zabrudzenia należy myć wodą z mydłem. Brud lub materiały organiczne mogą dezaktywować środki dezynfekujące poprzez wchodzenie w reakcje z nimi, więc ogólną zasadą jest najpierw czyszczenie, a następnie dezynfekcja.
Zużycie środków ochrony indywidualnej przez pracowników i społeczeństwo dramatycznie wzrosło. Dostęp do specjalistycznych usług gospodarki odpadami może zostać uniemożliwiony. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem może być wykorzystanie faktu, że wirus nie żyje zbyt długo poza organizmem ludzkim. Dokładny czas jego przeżywalności nie jest jeszcze znany6, ale najlepszym dowodem jest to, że może on przetrwać do 3 dni na twardych powierzchniach, takich jak plastik, ale krócej na powierzchniach porowatych7.
Poza środowiskiem szpitalnym, maseczki, środki ochrony indywidualnej, chusteczki higieniczne i inne odpady nieulegające biodegradacji, które mogą być skażone koronawirusem, są odbierane osobno, podwójnie pakowane i oznakowywane datą. Nie ma potrzeby ich uprzedniej dezynfekcji. Jeśli istnieje ryzyko, że maseczki lub środki ochrony osobistej mogłyby zostać ponownie użyte w sposób sprzeczny z obowiązującym prawem8, przed utylizacją mogą zostać zniszczone lub rozdrobnione. Public Health England (agencja wykonawcza Ministerstwa Zdrowia Wielkiej Brytanii) zaleca odczekanie 72 godzin przed poddaniem ich utylizacji jako zwykłych odpadów komunalnych. Po upływie tego czasu, stanowią one minimalne ryzyko dla podmiotów zajmujących się przetwarzaniem odpadów.
Odpady zakaźne na świecie
Prawie każdy kraj ma nieco inny sposób kodowania, klasyfikowania, a nawet obróbki materiałów potencjalnie zakaźnych. Do przykładów używanych pojęć możemy zaliczyć: odpady biomedyczne, medyczne odpady zakaźne czy odpady szpitalne.
W stosowanym kodowaniu kolorystycznym dominują kolor czerwony i żółty. Niektóre kraje wymagają spalania określonych rodzajów odpadów, a inne nie. W każdym kraju powinno się przestrzegać obowiązujących wytycznych; w krajach, w których ich nie ma należy przestrzegać wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia9.
Para wodna a spalanie i energia z odpadów
Zarówno Światowa Organizacja Zdrowia, jak i Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) poparły metody dezynfekcji z wykorzystaniem pary wodnej oraz dezynfekcję poprzez metody inne niż spalanie ze względu na trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) powstające w drodze spalania10.
Ponadto spalanie jest znacznie droższe niż technologie oparte na parze i charakteryzuje się większym śladem węglowym. Wychwytywanie energii ze spalania odpadów jest najdroższą formą wytwarzania energii, prowadząc jednocześnie do powstania największej ilości zanieczyszczeń.
Tekst oryginalny
Źródła
1 WHO (2014) https://www.who.int/publications-detail/water-sanitation-hygiene-and-waste-management-for-covid-19
2 WHO (dostęp 24.03.2020) https://www.who.int/water_sanitation_health/facilities/waste/training_modules_waste_management/en/
3 WHO (2020) https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331215/WHO-2019-nCov-IPCPPE_use-2020.1-eng.pdf
4 USEPA (dostęp 19.03.2020) https://www.epa.gov/pesticide-registration/list-n-disinfectants-use-against-sars-cov-2
https://www.who.int/publications-detail/water-sanitation-hygiene-and-waste-management-for-covid-19
https://www.cdc.gov/hai/pdfs/resource-limited/environmental-cleaning-508.pdf
5 Apple (2020) https://support.apple.com/en-us/HT204172?mod=article_inline
6 WHO (2020) https://www.who.int/publications-detail/water-sanitation-hygiene-and-waste-management-for-covid-19
7 Doremalen, N. et al. (2020) https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMc2004973
8 WHO (2014) https://www.thailandmedical.news/news/breaking-thailand-health-authorities-raid-factory-recycling-used-face-masks
9 Thailand Medical News (2020) https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/85349/9789241548564_eng.pdf;jsessionid=89B72FB07433740A2E40530CABCD0456?sequence=1
10 UNEP (2003) Technical Guidelines on the Environmentally Sound Management of Biomedical and Healthcare Wastes (Y1; Y3). http://archive.basel.int/pub/techguid/tech-biomedical.pdf
11 UNEP (2012) http://archive.basel.int/pub/techguid/tech-biomedical.pdf
12 USEIA (2013) https://www.eia.gov/outlooks/capitalcost/pdf/updated_capcost.pdf
Przydatne linki
Strona internetowa WHO
Wytyczne WHO w sprawie urządzeń sanitarnych i gospodarki odpadami medycznymi w odniesieniu do Covid-19
Water, sanitation, hygiene and waste management for COVID-19
Wytyczne WHO w sprawie stosowania środków ochrony indywidualnej (ŚOI) i maseczek ochronnych
Rational use of personal protective equipment for coronavirus disease 2019 (COVID-19)
Zalecenia WHO w sprawie kwarantanny
Considerations for quarantine of individuals in the context of containment for coronavirus disease (COVID-19)
Zapobieganie i kontrola nad infekcją w opiece zdrowotnej
Bezpieczna opieka zdrowotna - Azja Południowo-Wschodnia
Managing COVID-19 - related Health care waste (with infographic)
Źródło: Health Care Without Harm
Contact: global@hcwh.org
Tłumaczenie tekstu dzięki uprzejmości Stowarzyszenia "Polski Recykling”
