Przedstawiamy ciąg dalszy artykułu Wojciecha Pawlikowskiego (Noweko) z 25 listopada poświęconego postulowanym zmianom w regulacjach dotyczących zagospodarowania odpadów w Polsce.W pierwszej części artykułu obiecałem przedstawić argumentację oraz wskazać zapisy prawne odnoszące się do proponowanych przeze mnie zmian. Oto pierwsza część z nich.
1. Ustawa o odpadach definiuje zapobieganie powstawaniu odpadów jako zastosowane środki zmniejszające m.in. ilość odpadów, jak i ich negatywne oddziaływanie na środowisko. Działania podjęte w celu klarownego zdefiniowania rodzaju odpadu są pierwszą konieczną do wprowadzenia zmianą. Ustawa o gospodarce opakowaniami pozostaje zatem w sprzeczności z Ustawą o odpadach, gdyż Art. 15 mówi, iż "przedsiębiorca […] może umieszczać na opakowaniach oznaczenia wskazujące na rodzaj materiałów […], przydatność opakowania do recyklingu".
2. Wprowadzanie nowych materiałów, kompozytów, materiałów, których oddzielenie od siebie nie jest możliwe generuje dezorientację i finalnie zniechęca do segregacji odpadów u źródła. Przyczyną jest m.in. brak, niewłaściwe lub mylne oznakowanie opakowań (np. "torba biodegradowalna").
3. Art. 21 Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi mówi, że "do osiągniętego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzywa sztucznego zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego", a w wyniku braku właściwych oznaczeń na zbliżonych co do funkcjonalności, ale wykonanych z innych surowców produktów taki recykling jest utrudniony bądź wręcz niemożliwy, ewentualnie jakość uzyskanego surowca wtórnego nie nadaje się do wtórnego wykorzystania.
4. Art. 11 Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi mówi o obowiązku projektowania i wykonywania opakowań umożliwiający ich wielokrotne użycie i późniejszy recykling.
5. Wprowadzenie obowiązkowej selektywnej zbiórki u źródła jest szansą na rozszerzenie zakresu produkcji, powstanie nowych miejsc pracy wśród przetwórców oraz rozpoczęcie produkcji opakowań stanowiących konkurencyjne rozwiązania na przygotowanym dla tego typu produktów rynku europejskim.
6. Czystość pozyskiwanego surowca z odzysku ze strumienia odpadów zezwoli na obniżenie ceny pozyskania surowca wtórnego i wypełnienie luki braku surowca pochodzącego z recyklingu o właściwych parametrach jakościowych; aktualnie surowiec wtórny wysokiej jakości jest importowany z państw ościennych, jak Niemcy czy Czechy, generując dodatkowe koszty, jak i postępującą degradację środowiska, a ponadto wpływa to na brak zagospodarowania krajowych zasobów surowca wtórnego, po którego odbiór nie ma wystarczającej liczby chętnych.
7. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach precyzuje, iż to "gmina ma zapewnić osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowanie do ponownego użycia i odzysku […] oraz ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania", tymczasem w wyniku przeprowadzonego w lipcu br. badania sondażowego w ok. 200 gminach, w 15 proc. gmin tymi odpadami zarządzają sami mieszkańcy, a w przypadku niemal 72 proc. gmin odpady te są pakowane w worki polietylenowe. Ustawa jednak jasno precyzuje, że worek na odpady jest opakowaniem ze swej natury jednorazowego użytku i zgodnie z zapisami prawa umieszczanie różnych frakcji (w tym wypadku odpadów ulegających biodegradacji w workach polietylenowych) jako jeden odpad jest łamaniem zapisów Ustawy w zakresie zakazu zbiórki odpadów zmieszanych.
8. Art. 21 Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi mówi, że "do osiągniętego poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzywa sztucznego zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego", a w wyniku zabrudzenia odpadów z tworzyw sztucznych przez inne frakcje, w tym biogenną taki recykling jest utrudniony bądź wręcz niemożliwy.
9. Wprowadzając minimum trzy frakcje odpadów można uzyskać czystszy surowiec wtórny, którego ilość trafiającą obecnie na wysypiska stowarzyszenie Plastics Europe szacuje na ponad 5 mln ton rocznie, a który poddany recyklingowi "mógłby zostać wykorzystany do wytworzenia energii równoważnej 23 proc. ilości gazu importowanego z Rosji".
10. W Polsce zaledwie około 30 proc. opakowań szklanych zostaje ponownie przetworzonych, podczas gdy średnia światowa to 80-90 proc.; likwidacja frakcji mokrej, wśród której w wyniku niewystarczającego wyedukowania aż 25 proc. obywateli dokonuje niewłaściwych wyborów związanych z deponowaniem zabrudzonego szkła zdecydowanie może zwiększyć poziom jego recyklingu.
11. Art. 20 pkt. 7 Ustawy o odpadach zakazuje przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, co wprost sugeruje konieczność stosowania osobnej frakcji biogennej w opakowaniach biodegradowalnych (kompostowalnych).
12. Art. 23 pkt.1 Ustawy o odpadach nakazuje zbierać odpady w sposób selektywny, a pkt. 3 zakazuje zbierania odpadów zmieszanych. Wprowadzenie zatem kolejnej frakcji będzie zatem wypełnieniem zapisów Ustawy.
13. Przewiduje się wzrost produkcji materiałów opakowaniowych, dywersyfikację portfela produktów, a tym samym wzrost konkurencyjności wśród innych niż aktualnie dostępne technologii opakowaniowych, tak na rynku krajowym, jak i światowym, przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu niezagospodarowanych odpadów na środowisko.
14. Powiększenie portfolio produktów, zwiększenie konkurencyjności będzie generowało powstawanie nowych miejsc pracy, zwiększenie wolumenu produkcji, a tym samym przyczyni się do wzrostu przychodów państwa.
15. Odpady o małej średnicy nie są uważane za cenny surowiec wtórny i najczęściej trafiają na wysypisko, gdzie zalegają zgodnie z czasem rozkładu surowca z jakiego są wykonane bądź też - szczególnie gdy zabrudzone biogenną pozostałością - są połykane przez ptaki. Obligatoryjne wykonywanie najmniejszej frakcji (gdzie największa średnica odpadu jest mniejsza niż 9 cm) tworzyw sztucznych z tworzyw degradowalnych wpłynie nie tylko na krótsze zaleganie odpadów na wysypisku, ale przyczyni się do bardziej humanitarnego postępowania ze zwierzętami.
W następnym artykule zostaną zaprezentowane kolejne argumenty na rzecz wdrożenia postulowanych zmian.
PS Dziękuję za wszystkie przysyłane uwagi i spostrzeżenia. Cieszę się, że przygotowany materiał nie pozostał bez echa i tak licznie zabrali Państwo głos w tej sprawie. Dziękuję za wsparcie.
Wojciech Pawlikowski
