O potrzebie zmian w systemie zagospodarowania odpadów - cz. 3

Przypisy
Termin opakowania definiuje Art. 3 Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi i zgodnie z nią jest to wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji produktów, od surowców do towarów przetworzonych.

Wprowadzane zmiany mają na celu uzupełnić lukę w procesie wprowadzania procesów dostosowawczych do wymogów unijnych jak i ujednolicenia rynku gospodarki odpadami w Polsce przy jednoczesnym powstrzymaniu degradacji środowiska, zwiększeniu poziomów odzysku i recyklingu oraz uporządkowania nadal pozostającej w nieładzie kwestii zagospodarowywania odpadów w Polsce.

Należy położyć szczególny nacisk na wzrost świadomości ekologicznej oraz wiedzy z zakresu gospodarki odpadami, rodzaju surowców jak i powstałych z nich odpadów np. poprzez wprowadzenie okresowych szkoleń podnoszących kompetencje i egzaminów weryfikujących pozyskaną wiedzę co zaproponowano w pkt. 4.b. dotyczącym wprowadzenia zmian w ustawie o odpadach.

Wprowadzone zmiany powinny zostać niezwłocznie zrewidowane po osiągnięciu wymaganych poziomów recyklingu oraz widocznej poprawie stanu środowiska jak i sytuacji gospodarki odpadami jak np. uruchomieniu kolejnych zakładów termicznej obróbki odpadów, doprowadzeniu segregacji u źródła na frakcje materiałowe itp.

W maju br. na zlecenie fundacji ProKarton zostało przeprowadzone przez TNS Polska badanie dotyczące nawyków segregowania odpadów przez Polaków oraz ich zmiany w okresie ostatnich dwóch lat. Badanie pokazuje, że aż 9 mln Polaków potrzebuje dodatkowej edukacji w zakresie postępowania z odpadami. Wprowadzenie dodatkowych, a zarazem ułatwiających segregację odpadów zapisów powinno wpłynąć na wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie gospodarki odpadami.

W wyniku przeprowadzonego badania okazało się, że dla 40 proc. osób kwestia segregacji nadal nie stanowi obowiązku i jest traktowana z dużym dystansem. Bez wprowadzenia dodatkowych regulacji niemożliwym będzie spełnienie wymogów Dyrektywy, a tym samym narażenie Polski na płacenie dotkliwych kar.

Przeważający w Polsce schemat segregowania odpadów na "mokre" i "suche" nastręcza problemów niemalże wszystkim - gminom, mieszkańcom jak i zakładom gospodarki odpadami. Te ostatnie mając na uwadze ideę rozdzielenia frakcji biogennej (tzw. odpady kuchenne i ogrodowe) od przetworzonej przez człowieka (tworzywa sztuczne, szkło, metal, papier) poczyniły inwestycje w zakłady obróbki odpadów organicznych, do których zaczęła trafiać tzw. frakcja mokra, w skład której przeważnie wchodzą opakowania z tworzyw sztucznych i papieru zawierające śladowe ilości pozostałości organicznych oraz odpady wyrobów higienicznych finalnie uniemożliwiając korzystanie z nowych instalacji.

Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Art.11 mówi, że: "Wprowadzający opakowania jest obowiązany wprowadzać do obrotu opakowania projektowane i wykonane w sposób umożliwiający: 1) ich wielokrotne użycie i późniejszy recykling albo, 2) przynajmniej ich recykling, jeżeli nie jest możliwe ich wielokrotne użycie, albo, 3) inną niż recykling formę ich odzysku, jeżeli nie jest możliwy ich recykling".

Reasumując, projektując opakowania powinny być zgodne co do sposobu recyklingu z opakowanym produktem, tzn. jeżeli zawierają produkt pochodzenia naturalnego - powinny być wykonane z biogennych surowców, jeżeli zaś produkt jest innego pochodzenia to powinien być opakowany w sposób najbardziej sprzyjający recyklingowi.

W wyniku przeprowadzonej kontroli przez NIK okazało się, że w 2 lata po wprowadzeniu wspomnianych ustaw liczba dzikich wysypisk wzrosła: na koniec 2013 roku w kontrolowanych gminach było ich 894, a we wrześniu 2014 roku już 1452, czyli o ponad 60 proc. więcej. Podobnie rzecz się ma z opłatami: koszty gospodarowania odpadami rosną, zamiast spadać.

Z uwagi na fakt pojawienia się w raporcie NIK stwierdzenia, że co prawda większość gmin usuwa dzikie wysypiska na bieżąco, ale szybko powstają nowe, bo "brakuje m.in. stałych, rzetelnych kontroli" należy zwiększyć intensywność kontroli w placówkach handlowych oraz na terenie gmin.

Na potrzeby zbiórki odpadów organicznych i biogennych należy wykorzystywać worki wykonane z biotworzywa zgodnego z normą EN13432 oraz posiadający certyfikat OKcompost i/lub OKcompost Home, a ich dystrybucją płatną, bądź bezpłatną - w zależności od decyzji gminy - powinny zająć się również operatorzy zbiórki odpadów.

Na potrzeby zbiórki odpadów frakcji mokrej, tzw. frakcji zmieszanej pozostałych odpadów należy wykorzystywać worki degradowalne w dowolnym naturalnym procesie degradacji w warunkach środowiskowych (oksydegradacji, fotodegradacji itp), aby umożliwić zanieczyszczonemu zawartością workowi swobodną degradację na wysypisku. Należy zadbać, aby worki, które nie są zabrudzone i nadają się do recyklingu materiałowego zostały do niego przekazane, lub w ostateczności spalone w specjalnych zakładach utylizacji termicznej. Należy zwrócić szczególną uwagę na uwiarygodnienie dostawcy takich worków poprzez otrzymanie stosownych certyfikatów oraz dokonywać okresowych kontroli jakości udostępnianych worków.

Na potrzeby zbiórki odpadów frakcji suchej zawierającej oczyszczone i suche odpady nadającej się wprost do recyklingu materiałowego należy stosować worki polietylenowe.

Wyższe koszty funkcjonowania bardziej zdywersyfikowanego systemu zostałyby pokryte ze sprzedaży wyselekcjonowanej frakcji suchej nie przewidzianej do składania na wysypisku. Wprowadzenie "nowej trójki" ułatwi panowanie nad systemem zbiórki odpadów jak i osiąganie coraz to wyższych poziomów odzysku i recyklingu. Zastępca dyrektora ds. gospodarki odpadami w krakowskim MPO Rafał Korbut twierdzi, że nie uda się spełnić unijnych norm bez poprawy jakości sortowania odpadów przez mieszkańców - chodzi o to, żeby już u źródła było jak najwięcej odpadów nadających się do powtórnego wykorzystania.

Aktualnie dostępne w Polsce surowce zezwalają na rozpoczęcie produkcji opakowań we wszystkich z wymienionych w niniejszym opracowaniu technologiach bez konieczności zakupu nowego parku maszynowego jak i bez szkody dla aktualnie posiadanego, a ilość oferowanych rozwiązań zezwala na przeprowadzanie przetargów bez konieczności skupiania się na jednym dostawcy.

Proszę o nadsyłanie wszystkich konstruktywnych uwag i spostrzeżeń. Za dotychczasowe serdecznie dziękuję.

Wojciech Pawlikowski