Opakowania plastikowe zrewolucjonizowały świat w XX wieku - nie można odmówić im licznych zalet, do których zalicza się np. niewielką masę, niskie koszty produkcji, czy dobre właściwości ochronne, które pozwalają m.in. na ograniczenie marnowania żywności. W tej wyliczance łatwo jednak zapomnieć o kosztach pozafinansowych, które ponosi zarówno ludzkość jak i środowisko. Obecny, dysfunkcyjny system pozwala na wprowadzanie na rynek opakowań problematycznych, dla których nie ma możliwości odpowiedzialnego zagospodarowania lub utrzymania w obiegu.
Czy oznacza to, że niedługo utoniemy w plastikowych odpadach? Polski Pakt Plastikowy, z pomocą nowego narzędzia, przekonuje polskie firmy, że alternatywna, cyrkularna rzeczywistość jest możliwa.
Czym są opakowania problematyczne?
Polski Pakt Plastikowy to międzysektorowa platforma, która od 2020 r. łączy liderów rynku (wśród nich m.in. Biedronka, Carrefour, Lidl, Nestlé, Unilever, czy PreZero) wspólną wizją zamknięcia obiegu opakowań plastikowych na polskim rynku. Pierwszym z sześciu celów strategicznych Paktu jest identyfikacja i eliminacja opakowań nadmiernych i problematycznych. Opakowania problematyczne to takie, które spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:
- nie nadają się do ponownego wykorzystania lub recyklingu,
- zawierają lub ich proces produkcji wymaga zastosowania niebezpiecznych substancji chemicznych, które stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzkiego lub środowiska,
- utrudniają lub zakłócają ponowne przetwarzanie lub kompostowanie innych wyrobów,
- istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że przedostaną się do środowiska naturalnego, powodując jego zanieczyszczenie.
Definicja opakowania problematycznego została stworzona przez Polski Pakt Plastikowy na podstawie metodyki Fundacji Ellen MacArthur - czołowego międzynarodowego think-tanku zajmującego się gospodarką o obiegu zamkniętym - i jest stosowana na wielu rynkach na całym świecie. Pakt opracował także listę opakowań problematycznych, którą opublikował w 2021 roku .
Choć na ten moment eliminacja opakowań problematycznych jest jedynie dobrowolnym działaniem firm, obserwatorzy europejskiej legislacji szybko zorientują się, że rewolucja w prawie zbliża się wielkimi krokami. Komisja Europejska uczy się na własnych błędach: dyrektywa SUP - Single Use Plastics - mimo niemal dwuletniego opóźnienia, nadal nie została transponowana do prawa w Polsce i kilku innych krajach Wspólnoty. M.in. dlatego planowane zmiany dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych przybiorą formę rozporządzenia: przepisy, po uzgodnieniu ostatecznego kształtu, staną się częścią porządku prawnego również w Polsce. W konsultowanym obecnie dokumencie znajdzie się m.in. lista formatów opakowań, których wprowadzanie do obrotu będzie zabronione.
6 kroków do eliminacji opakowań problematycznych
Działania związane z eliminacją opakowań problematycznych, za które z pewnością podziękuje nam m.in. środowisko naturalne, nie muszą być jednak wstrzymywane w oczekiwaniu na legislację. Firmy już teraz mogą wesprzeć się wspomnianą wcześniej listą opakowań problematycznych opublikowaną przez Polski Pakt Plastikowy. Znajdziemy na niej zarówno opakowania, których eliminacja jest stosunkowa prosta (o czym piszemy w dalszej części artykułu), jak i opakowania, których redukcja lub zastąpienie wymaga innowacji i poszukiwania nowych, niedostępnych dziś technologii. Aby pomóc strategicznie przygotować się do eliminacji wskazanych opakowań, Polski Pakt Plastikowy udostępnił nowe narzędzia dla biznesu: model Jak wdrażać zmiany w opakowaniach? oraz trzy Karty opakowań problematycznych, o opakowaniach zawierających barwnik na bazie sadzy technicznej (carbon black), PVC i PVDC oraz opakowaniach styropianowych do żywności.
- Świadomość firm w temacie opakowań problematycznych jest dziś bardzo zróżnicowana. Dla przedsiębiorstw, które są na początku procesu ich identyfikacji i eliminacji, Polski Pakt Plastikowy przygotował 6-stopniowy model wdrażania zmian w opakowaniach. Jest to bardzo prosta i praktyczna ścieżka, którą mogą obrać firmy, aby rozpocząć zmianę swoich opakowań na lepsze - komentuje Dorota Żmudzińska, ekspertka ds. gospodarki obiegu zamkniętego w Polskim Pakcie Plastikowym. - Drugie narzędzie, "Karty opakowań problematycznych", pokazuje w jaki sposób podejść do eliminacji trzech opakowań, których eliminację Pakt zaleca firmom do końca 2023 roku.
Trzy "Karty", które są już dostępne dla firm, w pogłębiony sposób wyjaśniają z czego wynika problematyczność konkretnych opakowań, w jakich zastosowaniach można je dziś znaleźć oraz, przede wszystkim, rekomendowane działania w kierunkach strategicznych zgodnych z hierarchią postępowania z odpadami: eliminacji i ponownego użycia, projektowania z myślą o recyklingu, rozwoju i wdrażania innowacji oraz edukacji. Publikacja powstała w partnerstwie z Łódzkim Instytutem Technologicznym, a kolejne karty publikowane będą w nadchodzących latach - dodaje ekspertka.
