Życie bez transportu samochodowego czy lotniczego, a tym samym bez opon jest obecnie niemożliwe, dlatego wielka odpowiedzialność ciąży na koncernach oponiarskich i przemyśle motoryzacyjnym. Jedna firma motoryzacyjna często kupuje co roku 50 mln nowych opon. Przewiduje się, że do 2050 r. liczba pojazdów na całym świecie podwoi się, co oznacza że firmy produkujące lub używające opon będą miały dramatyczny wpływ na światowe lasy i prawa człowieka. Koncern Michelin — największy na świecie nabywca kauczuku naturalnego i drugi co do wielkości producent opon — jako pierwszy zobowiązał się do odpowiedzialnego pozyskiwania kauczuku. W 2016 r. firma ogłosiła nową politykę zaopatrzenia związaną z kauczukiem naturalnym. Podobne deklaracje złożyli później inni producenci opon – Pirelli, Bridgestone, Goodyear, Sumitomo, Continental, Yokohama, Hankook i Toyo Tires oraz producenci samochodów – General Motors, BMW i Toyota Motor Corporation. Także firmy Barito, Socfin, Olam i Halcyon Agri zobowiązały się do zrównoważonej produkcji kauczuku naturalnego.
W ostatnich latach opracowano różne podejścia i koncepcje rozwoju zrównoważonej uprawy kauczuku z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, które stanowią obiecującą podstawę do praktycznego wdrożenia na obszarach borykających się ze wspomnianymi wyżej (a także innymi) problemami.
Na środowisko naturalne oddziałują też wyroby gumowe, zarówno podczas użytkowania, jak i jako odpady, które trzeba w jakiś sposób przetworzyć i zagospodarować. Wyroby wykonane z kauczuku naturalnego czy kauczuków syntetycznych na pierwszy rzut oka nie wydają się skomplikowane. Jest to jednak złudzenie. Dlaczego? Dlatego, że mieszanki kauczukowe mogą mieć bardzo złożony skład. Dla przykładu – mieszanka przeznaczona na bieżnik opony zawiera kauczuki: butadienowo-styrenowy, butadienowy i naturalny, sadzę, tlenek cynku, kwas stearynowy, wosk parafinowy, żywice nowolakową i kumaronową, kalafonię, zmiękczacz, antyozonant, przeciwutleniacz oraz zespół wulkanizujący składający się z siarki i przyśpieszaczy. Ponadto wyroby gumowe (opony, pasy pędne, taśmy transporterowe) często zawierają elementy konstrukcyjne z metalu, tkanin aramidowych i poliamidowych.
Jak wyroby gumowe oddziałują na środowisko podczas użytkowania? Jeśli pracują statycznie, np. jako uszczelnienie, to ich wpływ na środowisko naturalne jest niewielki. Inaczej jest w przypadku, kiedy mamy do czynienia z wyrobami ulegającymi odkształceniom dynamicznym i podlegającymi tarciu, jak ma to miejsce w przypadku opon, taśm transporterowych, jak również podeszew butów. Zapewne wielu czytelników słyszało o mikroplastiku… a ilu spotkało się z pojęciem pyłu drogowego (ang. Tyre and Road Wear Particles – TRWP)?
Pył drogowy to mieszanka fragmentów bieżnika, mineralnych składników nawierzchni drogowej, drobinek metalu, oleju, kurzu i pyłków. Biorąc pod uwagę liczbę pojazdów poruszających się po drogach na całym świecie, ilość emitowanego pyłu jest znaczna. Osadza się on w niewielkiej odległości od ciągów komunikacyjnych, a następnie przenika do gleby i zbiorników wodnych. W wielu krajach podjęto próby oszacowania rocznej emisji mikrogumy generowanej na drogach, jednak często nie jest jasne, czy zastosowane wskaźniki rzeczywiście odnoszą się do materiałów bieżnika opon i stanu nawierzchni. Stężenia cząstek pochodzących z bieżnika określone w badaniach monitoringowych są zróżnicowane, w zależności od miejsca zebrania próbek. Najwyższe stężenia stwierdzono w pyle tunelowym (do 204 mg/g) oraz w osadach zbiornika oczyszczalni odcieków drogowych (do 150 mg/g). W odciekach drogowych stężenia mikrogumy wahają się od 5 do 92 mg/g suchej masy, a w glebie od 0,2 do około 160 mg/g. Nie ma jednak prawie żadnych informacji o tym, co dzieje się z pyłem drogowym w rzekach, w odniesieniu do sedymentacji i degradacji. Badania modelowe wskazują, że cząstki pyłu drogowego mogą docierać do mórz i oceanów.
Czy te cząstki powodują jakiekolwiek skażenie środowiska lub problemy zdrowotne u ludzi? Zobaczmy, jaką odpowiedź uzyskano w badaniach prowadzonych przez branżę oponiarską w ramach projektu TIP – Tire Industry Project w latach 2005–2015 pod auspicjami Światowej Rady Biznesu do spraw Zrównoważonego Rozwoju (WBCSD).
W raporcie opublikowanym na stronie WBCSD można przeczytać, że:
- pyły zebrane w warunkach laboratoryjnych z bieżników opon nie wykazały toksyczności w środowisku wodnym
- badania przeprowadzone na szczurach nie wykazały negatywnych skutków narażenia inhalacyjnego
- zakrojone na szeroką skalę analizy próbek powietrza zebranych w pobliżu dróg w USA, Japonii i Europie nie wskazują na zagrożenie ze strony tego typu pyłów dla ludzi lub środowiska.
