Do lipca 2020 r. Polska powinna była wdrożyć system rozszerzonej odpowiedzialności producenta, jednak prace w Ministerstwie Klimatu i Środowiska wciąż trwają. Pod koniec kwietnia br. kancelaria premiera opublikowała w wykazie prac projekt nr UC81 – ustawę o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, czyli właśnie ROP. Projekt jest obecnie przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
„Wprawdzie termin transpozycji przepisów dyrektywy 2018/851 upłynął 5 lipca 2020 r., to niemniej jednak termin na dostosowanie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta do wymagań tej dyrektywy upływa 5 stycznia 2023 r.” – napisano w uzasadnieniu prac. Wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba poinformował, że jeszcze przed okresem wakacyjnym projekt zostanie upubliczniony. Sama ustawa ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2023 r.
Dlaczego ROP?
30 maja 2018 r. Parlament Europejski i Rada (UE) opublikowały dyrektywę 2018/851 zmieniającą dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, która nakazuje państwom członkowskim wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) do 2023 r. Są to przepisy nakazujące producentom odpadów w Unii Europejskiej pokrycie części kosztów przygotowania do ponownego użycia, recyklingu i unieszkodliwiania. Oprócz opakowań, ROP obejmuje również sprzęt elektryczny, elektroniczny, pojazdy, baterie, akumulatory, opony i oleje.
System ROP to zachęta dla producentów do wprowadzenia zmian w sposobie projektowania i produkcji wyrobów. Dzięki temu ilość odpadów ma maleć, a wyroby będzie łatwiej poddać recyklingowi. Sprawi to, że oprócz ilości wytwarzanych odpadów, zmaleją także emisje gazów cieplarnianych, które zostałyby wyemitowane w procesie tworzenia nowego opakowania. Uzyskane przez ROP środki finansowe, oprócz opłaty kosztów transportu i zagospodarowania odpadów, byłyby źródłem rozbudowy infrastruktury służącej recyklingowi.
Założenia ROP pokrywają się z celem gospodarki o obiegu zamkniętym. Polega ona na tworzeniu zamkniętej pętli procesów, w której odpady wykorzystywane są jako surowce do stworzenia nowego produktu, co oznacza odejście od dotychczasowego modelu „wyprodukuj, wykorzystaj i wyrzuć”.
W Polsce krajowy system rozszerzonej odpowiedzialności producenta wprowadzono 20 lat temu. System oparty został na obrocie dokumentami potwierdzającymi odzysk (DPO) i recykling (DPR) odpadów opakowaniowych między uczestnikami rynku odpadowego. W rzeczywistości w Polsce aktualnie za gospodarowanie odpadami odpowiedzialni są konsumenci i gminy. Konsumenci uiszczają stałe opłaty gminom, niezależnie od ilości oraz rodzaju odpadów, jakie wytworzą. Wprowadzenie ROP miałoby spowodować, że do ceny sprzedawanych produktów doliczana będzie suma odpowiadająca kosztom ich recyklingu. Z tego powodu bardziej opłacalna będzie produkcja i zakup produktów w opakowaniach ekologicznych.
Potrzeba zmian wynika z konieczności transpozycji do prawa polskiego unijnej dyrektywy 2018/851. Ponadto projekt ustawy dokonuje transpozycji art. 6 i 9 z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Termin na dostosowanie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta do wymagań dyrektywy 2018/851 upływa 5 stycznia 2023 r.
Co znajdziemy w nowej ustawie?
Planowane rozwiązania w projekcie ustawy polegają m.in. na:
1. rozdzieleniu strumienia opakowań produktów oraz odpadów opakowaniowych na opakowania przeznaczone dla gospodarstw domowych oraz pozostałe opakowania (głównie handel, usługi, przemysł)
2. ustanowieniu opłaty opakowaniowej ponoszonej przez wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych
3. ustanowieniu obowiązku dla przedsiębiorców wprowadzających napoje w butelkach z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów zapewnienia w tych opakowaniach udziału materiałów pochodzących z recyklingu odpadów z tworzyw sztucznych
4. wprowadzeniu obowiązku osiągnięcia poziomu selektywnego zbierania butelek PET do 3 litrów
5. powierzeniu określonych zadań nadzorczych i analitycznych nad systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta (system ROP) Instytutowi Ochrony Środowiska - Państwowemu Instytutowi Badawczemu (IOŚ-PIB)
6. wprowadzeniu mechanizmu nieodpłatnego przydzielania przez IOŚ-PIB masy odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi organizacjom odpowiedzialności producentów i organizacjom samorządu gospodarczego. Masa ta będzie odpowiadała masie odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi, za którą uiszczono opłatę opakowaniową (czyli powstałych z opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych), i będzie ustalana na podstawie informacji przekazywanych okresowo przez recyklerów. Mechanizm ten zapewni możliwość realizacji ustawowego obowiązku zapewnienia poziomów recyklingu przez organizacje w imieniu wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, których ta organizacja reprezentuje
7. wprowadzeniu mechanizmu doszczelniającego system wystawiania dokumentów DPR i EDPR, które będą wystawiane przez IOŚ-PIB na wniosek recyklera, eksportera lub wewnątrzwspólnotowego dostawcy odpadów opakowaniowych po przeprowadzeniu audytu przedsiębiorcy w zakresie informacji wskazanych we wniosku
8. przekształceniu organizacji odzysku opakowań w organizacje odpowiedzialności producentów oraz wprowadzeniu zmian w zakresie wymagań dotyczących prowadzenia działalności przez te organizacje polegających m.in. na podniesieniu kapitału zakładowego do 5 mln złotych oraz obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności, które będzie wydawał minister właściwy ds. klimatu
9. wprowadzeniu mechanizmu wynagrodzenia dla organizacji odpowiedzialności producentów płaconego przez producentów reprezentowanych przez daną organizację. Minimalna wysokość wynagrodzenia zostanie określona przez ministra właściwego ds. klimatu w drodze obwieszczenia.
