Poliolefiny (PE i PP) są główną grupą syntetycznych tworzyw polimerowych. Nie mają zapachu ani smaku, nie są toksyczne, nie rozpuszczają się w wodzie, są odporne chemicznie, łatwe w obróbce, lekkie i przede wszystkim tanie. Cechy te przyczyniły się do ich ogromnej popularności. Czy da się z nimi coś zrobić już po spożytkowaniu, tak jak to ma miejsce w przypadku PET?
W ostatnim czasie temat recyklingu rozpala nie tylko środowisko przemysłowe. Niezależnie od zastosowania, tworzywa sztuczne po pewnym czasie użytkowania stają się kłopotem w formie odpadów i uznawane są obecnie za jedną z głównych przyczyn zanieczyszczenia środowiska naturalnego – stwarzają na całym świecie istotny problem ekologiczny. Właściwości tworzyw charakteryzują się dużą odpornością na rozkład biologiczny, brakiem podatności na hydrolizę i dekompozycję, co sprawia że odpady te stwarzają zagrożenie dla środowiska naturalnego i nie nadają się do składowania. Powinny być unieszkodliwiane innymi metodami. Jak wygląda to w kwestii poliolefin? Co począć z odpadami tych tworzyw? Jak je zagospodarować?
Istnieją różne metody racjonalnego postępowania z odpadami poliolefinowymi będące alternatywą dla ich składowania. Dostępna literatura wylicza: współspalanie w spalarniach odpadów, recykling energetyczny wydzielonego odpadu poliolefin w przystosowanych paleniskach, recykling materiałowy, regranulację i wykorzystanie do produkcji nowych artykułów, recykling surowcowy, depolimeryzację do wyjściowego etylenu i propylenu, wydzielanie ze strumienia odpadów i eksport oraz wytwarzanie wyrobów paliwowych. Przytoczone sposoby są wykorzystywane w różnym stopniu, w zależności od chwilowej czy lokalnej koniunktury oraz od dostępnych rozwiązań technicznych i surowca. Na możliwość zastosowania danej techniki wpływa też jakość odpadu: jednorodność surowcowa, typ domieszek, barwa, stopień degradacji itp. Trzeba przyznać, że recykling poliolefin nie jest w Polsce realizowany na dużą skalę.
Rozwój segregacji odpadów i pojawienie się strumienia wydzielonych odpadów poliolefinowych skutkuje poszukiwaniem dobrych, pewnych, atrakcyjnych i sprawdzonych metod ich przetwarzania i zagospodarowania. Odpady poliolefinowe ze względu na masowość wytwarzania oraz swój względnie jednorodny skład są bardzo atrakcyjnym surowcem do rozmaitych przemian chemicznych, podejmowanych w celu redukcji liczby tych odpadów. Regranulaty produkowane z odpadów polietylenu i polipropylenu zasadniczo nie posiadają tak dobrych parametrów przetwórczych jak tworzywa oryginalne. Z powodzeniem jednak nadają się do wytwarzania wyrobów o niższych wymaganiach jakościowych. Recyklaty z reguły charakteryzują się mniejszą lepkością i wytrzymałością. Odmienne właściwości nie stanowią jednak przeszkody w ich ponownym wykorzystaniu. Wysokiej jakości i starannie wyselekcjonowanym odpadom można nadać odpowiednie parametry. Takie regranulaty można bez problemu stosować jako domieszkę przy produkcji wyrobów z pierwotnego surowca.
Od ponad 40 lat prowadzone są badania nad recyklingiem odpadów poliolefinowych, lecz praktyczne wdrożenia w tej dziedzinie realizowane są dopiero od kilkunastu lat. Wokół problematyki zagospodarowania odpadów stopniowo tworzy się dobra atmosfera i sprzyjają temu zmiany w prawodawstwie krajowym i unijnym. Na praktyczne zastosowanie i wdrożenie mogą jednak liczyć tylko te technologie, które będą opłacalne. Jest to właściwy czas dla naukowców i konstruktorów, aby poświęcili jeszcze więcej uwagi przygotowaniu nowych procesów przerobu odpadów i odpowiednich rozwiązań technologicznych. Okres użytkowania wyrobów z tworzyw polimerowych jest zasadniczo bardzo krótki, szczególnie w przypadku opakowań. Ale już czas ich biodegradacji znacząco przekracza długość ludzkiego życia. Polimery są podatne na biodegradację w różnym stopniu. Do tych, które trudno ulegają rozkładowi, należą właśnie poliolefiny. Cechują się one dużą odpornością na działanie czynników chemicznych i biologicznych. Ze względu na wysoki stopień hydrofobowości, dużą masę cząsteczkową oraz brak aktywnych grup chemicznych ulegają bardzo powolnej biodegradacji i będą zalegały w miejscach ich składowania nawet przez setki lat.
Poliolefiny stanowią obecnie ponad 80% zużywanych na świecie tworzyw. Polietylen i polipropylen stanowią ok. 7% odpadów komunalnych. W Polsce aktualnie rocznie trafia na składowiska odpadów ok. 860 tys. ton tworzyw poliolefinowych. Jednym ze sposobów ograniczenia ilości odpadów poddawanych składowaniu jest ich recykling, poprzedzony selektywną zbiórką. Jednakże należy wciąż pamiętać, że recykling materiałowy na dłuższą metę nie ogranicza jednak liczby powstających odpadów z poliolefin, ani strumienia tychże poliolefin kierowanych na składowiska odpadów. Silne naciski na ochronę środowiska naturalnego, w tym atmosfery, zaczynają przynosić pewne rezultaty. Zmienia się prawo tak, aby wzmacniać działania proekologiczne. Niezbędne jest opracowanie skutecznych sposobów zagospodarowania odpadów oraz technologii ich przetwarzania. Tak więc rynek regranulatów tworzyw sztucznych w najbliższym okresie powinien obfitować w liczne zmiany.
Marta Lenartowicz-Klik
