Na polskim rynku opakowań plastikowych nadchodzi era ogromnych zmian. Regulacje środowiskowe, rosnące koszty produkcji i zmieniające się oczekiwania konsumentów wyznaczają nowe kierunki rozwoju. Wspólnie z firmą faktoringową Bibby Financial Services i Małgorzatą Gresztą, inicjatorką Polskiego Paktu Plastikowego, przyglądamy się wyzwaniom, którym branża musi stawić czoła. Czy nadchodzące zmiany są dla firm jedynie obciążeniem, czy też mogą stać się katalizatorem innowacji i budowania przewagi konkurencyjnej na rynku?
Polska jest jednym z unijnych liderów w produkcji opakowań z plastików, a wartość tego rynku wyniosła w 2021 roku 26,7 mld zł. W kraju działa regularnie około 500 producentów opakowań plastikowych. Ponad 62% udział w rynku mają opakowania elastyczne (folie, worki, torby), podczas gdy blisko 38% stanowią opakowania sztywne (butelki, pojemniki, skrzynki). Blisko 50% produkcji jest eksportowane.
Rośnie góra plastikowych odpadów
Firmy z tego sektora borykają się – podobnie jak inni przedsiębiorcy – ze wzrostem cen surowców, energii czy kosztów pracy. Kluczowym wyzwaniem dla branży jest jednak problem z odpadami. Szacuje się, że w Polsce tworzywa sztuczne warte około 8 mld zł rocznie są marnowane, co odpowiada ok 1,1 mln ton tworzyw sztucznych, które zalegają na wysypiskach lub są spalane.
- W 1950 r. w Europie wyprodukowano 2 mln ton tworzyw sztucznych, w 2019 było to już 230 razy więcej, bo 460 mln. Średnio, w 2020 r. Europejczyk wytworzył 178 kg odpadów opakowaniowych. Do recyklingu trafia w Europie 48%, w Polsce 41%. Na składowiska odpadów trafia w Europie 23%, w Polsce 38% - wyjaśnia w podcaście Bibby Financial Services „Biznes jutra” Małgorzata Greszta, partner zarządzający w CSR Consulting i inicjatorka Polskiego Paktu Plastikowego.
To ogromne marnotrawstwo surowców i środowiska. Branża nie ma odwrotu i musi intensywniej skupić się na strategiach minimalizujących negatywny wpływ produkcji i konsumpcji plastiku na planetę, a tym samym dostosować do rosnących oczekiwań społecznych i regulacyjnych.
Rynek tworzyw sztucznych kształtują nowe wymogi
Wymogi regulacyjne coraz mocniej wpływają na obraz sektora. Jego zwrot w kierunku zrównoważonego rozwoju wymusza m.in.:
-
Plastic Tax - nowy podatek na plastik jednorazowego użytku
Wprowadzony z początkiem 2024 r. - niemal z trzyletnim opóźnieniem - podatek ma na celu zniechęcenie do produkcji i konsumpcji produktów plastikowych, które trudno poddają się recyklingowi. Dla polskich producentów opakowań plastikowych, nowa opłata może oznaczać konieczność przemodelowania linii produktów na bardziej ekologiczne alternatywy, co wiąże się z dodatkowymi kosztami inwestycyjnymi i operacyjnymi.
-
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP)
Kolejnym wyzwaniem jest przygotowanie się do wdrożenia systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, który zobowiązuje producentów do pokrywania kosztów związanych z selektywną zbiórką, transportem, a także przetwarzaniem odpadów pochodzących z ich produktów. System ROP stawia przed firmami zadanie zorganizowania i finansowania systemu odzysku opakowań, co wymaga nie tylko środków finansowych, ale również logistycznej kreatywności.
-
System kaucyjny
Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce ma zostać wprowadzony system kaucyjny dla jednorazowych butelek plastikowych, szklanych butelek wielorazowego użytku i metalowych puszek. Celem tego rozwiązania jest zwiększenie wskaźników selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz ograniczenie zanieczyszczenia środowiska. Wprowadzenie systemu kaucyjnego wymaga od producentów i dystrybutorów przystosowania się do nowych procedur oraz poniesienia związanych z tym kosztów operacyjnych.
-
Regulacja PPWR
Nowe wyzwania przed branżą stawia dodatkowo regulacja PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation) przyjęta przez Parlament Europejski. Jak wskazuje Małgorzata Greszta w podcaście „Biznes Jutra” Bibby Financial Services, PPWR zakłada kompleksowe podejście do problematyki opakowań i odpadów opakowaniowych, koncentrując się na redukcji, ponownym użyciu i recyklingu. Dla branży opakowań plastikowych oznacza to konieczność dostosowania produktów i procesów do nowych wymogów, takich jak narzucone poziomy opakowań wielokrotnego użytku czy zakaz stosowania niektórych formatów opakowań.
-
Porozumienie w sprawie ograniczenia ilości odpadów plastikowych z opakowań w UE
Jest wstępne porozumienie UE w sprawie zakazu stosowania jednorazowych opakowań plastikowych na owoce i warzywa, na żywność i napoje, przyprawy, sosy w branży restauracyjno-hotelarskiej, na drobne produkty kosmetyczne i toaletowe stosowane w sektorze hotelowym (np. szampony) oraz bardzo lekkich toreb plastikowych. Planowany termin wejścia w życie zakazu to 2030 r.
Innowacje kluczowe dla przyszłości branży
W obliczu tych wyzwań, branża opakowań plastikowych w Polsce musi skupić się na adaptacji do zmieniającego się krajobrazu regulacyjnego oraz na innowacjach, które pomogą sprostać oczekiwaniom rynku i społeczeństwa. Wdrażanie PPWR i innych regulacji może być kosztowne i trudne, ale branża stoi u progu transformacji, która może nie tylko zniwelować istniejące zagrożenia, ale również otworzyć nowe możliwości rozwoju i wzmocnić pozycję polskich firm na europejskim rynku.
-
Innowacyjne materiały i technologie
Firmy powinny skupić się na badaniach i rozwoju nowych materiałów, które będą bardziej przyjazne dla środowiska, takich jak tworzywa biodegradowalne, kompostowalne czy pochodzące z recyklingu. Niezbędne są także inwestycje w nowoczesne technologie recyklingu. Zwiększy to efektywności procesów odzysku i ponownego wykorzystania materiałów.
-
Systemy ponownego użycia
Jak podkreśla w podcaście „Biznes Jutra” Małgorzata Greszta, fundamentem dla przyszłego rozwoju branży staje się podejście skoncentrowane na redukcji, cyrkulacji i aktywizacji, a rozwój i wdrażanie systemów ponownego użycia opakowań, zarówno w obszarze B2C, jak i B2B, jest najlepszą odpowiedzią na potrzebę redukcji ilości odpadów. Przykłady takich działań mogą obejmować wprowadzenie programów zwrotu butelek, użycie opakowań wielokrotnego użytku w transporcie produktów czy oferowanie konsumentom możliwości zakupu produktów w opakowaniach uzupełnialnych. Dodatkowo, buduje to pozytywny wizerunek firm w oczach konsumentów.
-
Znaczenie projektowania opakowań
Strategiczne podejście do projektowania opakowań, które uwzględnia ich pełen cykl życia, od produkcji po recykling, staje się nieodzownym elementem nowoczesnej branży opakowań. Dążenie do uproszczenia struktury materiałowej opakowań, aby ułatwić ich sortowanie i recykling, wymaga bliskiej współpracy pomiędzy producentami opakowań, projektantami, a także firmami zajmującymi się gospodarką odpadami. Na stronie internetowej Polskiego Paktu Plastikowego można znaleźć poradniki dla firm, m.in. „9 złotych zasad projektowania”.
Współpraca i edukacja
Wyzwania, przed którymi stoi branża, nie mogą być efektywnie rozwiązane bez zaangażowania wszystkich uczestników łańcucha wartości – od producentów surowców, przez firmy pakujące, po konsumentów i instytucje rządowe. Edukacja na temat korzyści płynących z recyklingu i ponownego użycia, w połączeniu z promocją odpowiedzialnej konsumpcji, jest kluczowa dla budowania świadomego społeczeństwa i efektywnego systemu gospodarki o obiegu zamkniętym.
Podsumowanie
Branża opakowań plastikowych w Polsce stoi przed niezwykle ważnymi wyzwaniami, które wymagają szybkiej adaptacji, innowacyjności i zaangażowania w zrównoważony rozwój. Dynamiczne zmiany regulacyjne, rosnąca świadomość ekologiczna społeczeństwa oraz presja na zwiększenie efektywności recyklingu wymuszają na przedsiębiorstwach działających w tym sektorze ciągłe poszukiwanie nowych rozwiązań i optymalizację procesów produkcyjnych. Rozwój technologii, materiałów oraz systemów recyklingu i ponownego użycia, w połączeniu z odpowiedzialnym projektowaniem i edukacją konsumentów, ma potencjał nie tylko do zmniejszenia negatywnego wpływu branży na środowisko, ale również do wzmocnienia jej pozycji na rynku jako lidera innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań.
Zapraszamy do wysłuchania podcastu „Biznes Jutra” od Bibby Financial Services, aby zgłębić temat zrównoważonego rozwoju w branży opakowań plastikowych i dowiedzieć się więcej o inicjatywach oraz innowacyjnych rozwiązaniach, które mogą pomóc w przejściu na bardziej ekologiczne podejście do produkcji i wykorzystania opakowań.
