W lutowym numerze czasopisma "Plast Echo" poruszyłem kwestie przepisów odnoszących się do bezpieczeństwa i kontaktu wyrobów elastomerowych z żywnością (ang. Food Contact Materials, FCM), obowiązujących na kluczowych światowych rynkach, w tym na rynku europejskim.
Jak wiadomo, materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością wprowadzane do obrotu w krajach Unii Europejskiej muszą spełniać wymagania określone w rozporządzeniu (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 października 2004 r., w którym wyszczególniono 17 grup materiałów wymagających stosowania szczególnych środków. Niestety, ujednolicone w całej UE przepisy zostały wdrożone tylko dla kilku z nich. W przypadku wyrobów gumowych dotyczą one uwalniania N-nitrozoamin i substancji zdolnych do tworzenia N-nitrozoamin ze smoczków do karmienia niemowląt i smoczków do uspokajania wykonanych z kauczuku naturalnego lub elastomerów syntetycznych (dyrektywa 93/11/EEC).
Przedsiębiorcy, konsumenci, organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska i zdrowia, badacze, a także właściwe organy państw członkowskich opowiadają się za wprowadzeniem stosownych przepisów na poziomie UE dla FCM, które nie zostały jeszcze zharmonizowane. Ich brak bowiem ma negatywny wpływ na funkcjonowanie wyrobów na rynku wewnętrznym UE oraz na bezpieczeństwo żywności.
Większość przedsiębiorstw z branż nieobjętych obecnie przepisami ujednoliconymi na poziomie UE, w tym z branży gumowej, ma do czynienia z wykazami substancji dozwolonych do użycia. Zapewnienie bezpieczeństwa materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością jest bowiem obowiązkiem podmiotów gospodarczych wprowadzających je do obrotu. Poszczególni producenci FCM mają przestrzegać przepisów dotyczących materiału, który wytwarzają, ale także przepisów regulujących inne materiały, do których powstania wnoszą swój wkład. Informacje o składzie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością muszą być przekazywane w łańcuchu dostaw za pośrednictwem Deklaracji zgodności (ang. Declaration of Conformity, DoC), co ma zapewnić identyfikowalność i przejrzystość działań podejmowanych na poszczególnych etapach produkcji. Odpowiednie wykazy są najczęściej tworzone przez państwa członkowskie UE, ale również przez państwa trzecie (USA, Chiny).
Producenci środków spożywczych zobowiązani są do poszanowania zasad Dobrych Praktyk Produkcyjnych (ang. Good Manufacturing Practice, GMP); inaczej mówiąc, reguł pozwalających utrzymać standard poszczególnych procesów produkcji. Ich celem jest m.in. przestrzeganie higieny w miejscu pracy, dbanie o jakość wyrobu oraz zapewnienie powtarzalności szarż produkcyjnych. Jednak GMP to przede wszystkim kontrola procesu wytwórczego od momentu zakupu surowców i ich przechowywania, poprzez etapy produkcji i pakowania, aż do magazynowania i sprzedaży.
Jedna z ważniejszych zasad GMP brzmi: "przed rozpoczęciem pracy upewnij się, że masz do czynienia z właściwym surowcem lub półproduktem". Dlatego materiały produkcyjne powinny być kupowane wyłącznie od zatwierdzonych dostawców, a jeśli to możliwe - bezpośrednio od producenta. Wskazane jest także przedyskutowanie przez wytwórcę i dostawcę aspektów dotyczących produkcji oraz kontroli materiałów.
W przypadku wyrobów gumowych, właściwości fizykochemiczne surowców zastosowanych do ich wytworzenia są niezmiernie istotne. Przykładowo - zanieczyszczenia mechaniczne wykorzystanych napełniaczy mogą prowadzić do obniżenia parametrów wytrzymałościowych produktów (ich wytrzymałości na wielokrotne zginanie czy zerwanie), a niewłaściwie przechowywane surowce o właściwościach higroskopijnych użyte do produkcji mieszanki kauczukowej mogą przyczyniać się do porowacenia profili wytwarzanych metodą wulkanizacji ciągłej.
Metody analizy surowców - kauczuków, napełniaczy, plastyfikatorów, substancji sieciujących, substancji pomocniczych - opisane są w stosownych normach zestawionych na następnych stronach.
