W zależności od tego, na ile dany wyrób jest rozpowszechniony w budownictwie oraz czy opracowane zostały już europejskie wytyczne dotyczące jego właściwości użytkowych – istnieją trzy zasadnicze sposoby legalnego wprowadzenia go na rynek budowlany. Dokumentami regulującymi sposób, w jaki dany wyrób budowalny może zostać dopuszczony do rynku, jak również co danym wyrobem jest, są Rozporządzenie (UE) nr 305/2011 (nazywane również CPR), które zastąpiło funkcjonujące wcześniej Rozporządzenie 89/106EWG, oraz Ustawa Prawo budowlane, a dokładnie jej Art. 10.
- Oba te dokumenty produkt budowlany definiują dość podobnie, natomiast kluczowym czynnikiem, który warunkuje bezpośrednio sposób dopuszczenia wyrobu budowlanego na rynek, jest obecność normy zharmonizowanej lub też EAD, czyli Europejskiego Dokumentu Oceny, który dokładnie prezyduje, w jaki sposób należy badać dany wyrób - komentuje Joanna Kamuda, pełnomocnik zarządu CDA Polska ds. Zakładowej Kontroli Produkcji.
Gdy funkcjonuje norma zharmonizowana
Dla tych wyrobów budowlanych, dla których została już opracowana norma zharmonizowana lub też wydano europejski dokument oceny, procedura dopuszczenia do rynku jest prostsza, jak również dość sprawna. Oba te dokumenty zawierają bowiem wytyczne tudzież wskazują graniczne wartości dotyczące właściwości użytkowych. W konsekwencji produkt, który objęty jest już jednym z tych dokumentów, musi zostać odpowiednio przebadany przez autoryzowane laboratorium, co jest możliwe dzięki opracowanej wcześniej metodologii badania. W przypadku obecności normy hEN, po pozytywnej, laboratoryjnej weryfikacji możliwe jest dopuszczenie go do obrotu na rynku budowlanym, zaś sam wyrób oznakowany zostaje symbolem CE (Conformite Europeenne) będącym potwierdzeniem, iż spełnia on wymogi określone zarówno w dokumentach zasadniczych (dyrektywy Nowego Podejścia) jak i szczegółowych, którymi są normy zharmonizowane.Co w sytuacji, gdy normy nie ma?
Sytuacja wygląda zgoła odmiennie, jeśli dla danego wyrobu nie opracowano normy zharmonizowanej. Obowiązkiem producenta jest wówczas uzyskanie Krajowej Oceny Technicznej (KOT) lub Europejskiej Oceny Technicznej (EOT), których wydawaniem zajmuje się w Polsce Instytut Techniki Budowlanej. Choć proces uzyskania obu tych dokumentów jest praktycznie taki sam, istnieje kilka różnic w funkcjonowaniu danej oceny. Przede wszystkim KOT, w przeciwieństwie do wydawanej bezterminowo EOT, obowiązuje przez 5 lat, po którym to okresie należy go odnowić poprzez stosowany aneks jednak nie można zrobić tego więcej niż dwa razy. W rezultacie po upływie 10 lat (jest to jednak maksymalny okres obwiązywania KOT, bowiem ITB może nie wyrazić zgody na kolejne 5 lat, ale np. na jedynie dwa), konieczna jest nowelizacja krajowej oceny technicznej, co w praktyce oznacza przeprowadzenie pełnej procedury weryfikacyjnej od nowa. Ponadto produkty, które posiadają KOT, muszą co 3 lata przejść badania okresowe. W przypadku EOT kwestia badań okresowych nie jest już tak oczywista, bowiem ich częstotliwość określana jest w dokumencie EAD i może być różna w zależności od produktu, którego dotyczą wytyczne. - Tym co jednak bardzo istotne, jest fakt że dobrowolność polega tylko na wyborze między KOT a EOT, gdyż posiadanie jednego z tych dokumentów jest obligatoryjne - dodaje Kamuda.Niemniej, uzyskanie jednego jak i drugiego dokumentu wiąże się z koniecznością przeprowadzenia szczegółowych badań. Instytut posiłkuje się wówczas na przykład dostępnymi już EAD lub ZUAD (dokument krajowy określający zalecenia udzielania aprobat technicznych), jakie odnoszą się do określonych grup produktów, lub też - gdy wyrób jest określony jako „innowacyjny” co oznacza, że nie powstały jeszcze dedykowane mu oceny - tworzy je całkowicie od nowa. Proces ten, szczególnie w przypadku EOT, może zająć nawet półtora roku, bowiem wymaga to poczynienia stosownych ustaleń między upoważnionymi instytutami wszystkich państw członkowskich.
Dopiero przeprowadzenie stosowanych badań danego wyrobu budowlanego pozwala na wydanie KOT lub EOT, zawierających informację także o systemie oceny zgodności, które skutkują odpowiednio oznaczeniem produktu znakiem B lub CE. Oba te dokumenty pociągają za sobą konieczność powołania Zakładowej Kontroli Produkcji. Dopiero uzyskanie wszystkich wskazanych wyżej dokumentów oraz powołanie ZKP pozwala na wydanie Deklaracji Właściwości Użytkowych, na podstawie której wyrób budowlany może trafić na rynek.
