Proces produkcji wyrobów gumowych jest złożony, choć dla laika nie wydaje się zbyt skomplikowany. Główne operacje związane z produkcją obejmują: odważanie surowców, wykonywanie mieszanek kauczukowych, przygotowywanie półfabrykatów i konfekcji, wulkanizację, kontrolę stanowiskową i obróbkę wykończeniową, kontrolę końcową, magazynowanie i wysyłkę.
Do wytworzenia mieszanek kauczukowych i wyprodukowania wyrobów gumowych o określonych właściwościach niezbędny jest jednak szereg surowców – zarówno substancji nieorganicznych, jak i organicznych (kauczuków, olejów procesowych, napełniaczy, środków pomocniczych, przyspieszaczy i aktywatorów wulkanizacji, substancji sieciujących itp.) w ustalonych proporcjach. Podczas przygotowania różnych receptur zwyczajowo można mieć styczność ze 100–200 składnikami. Dodatkowo, w trakcie poszczególnych etapów przetwórczych (zwłaszcza w trakcie wulkanizacji) powstaje cały szereg nowych związków chemicznych. To powoduje, że przemysł gumowy stwarza zagrożenia środowiskowe i zdrowotne dla zatrudnionych w nim osób, a właściwa ocena narażenia pracowników i wynikających z niego skutków zdrowotnych jest trudna do przeprowadzenia.
Pracownicy mający bezpośredni kontakt z gumą i setkami chemikaliów stosowanych w przemyśle gumowym często zgłaszają niekorzystne reakcje skórne, które obejmują kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, pokrzywkę, zaostrzenie wcześniej istniejących chorób skóry i inne mniej powszechne choroby skóry, takie jak zapalenie mieszków włosowych, suchość skóry, potówki i depigmentację. Uważa się, że narażenie poprzez powtarzający się kontakt skóry z ciepłymi, niewykończonymi produktami gumowymi w zależności od warunków pracy może być nawet dziesięciokrotnie wyższe niż wziewne.
Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia jest najczęstszą reakcją i jest spowodowane albo ostrym narażeniem na silne chemikalia, albo skumulowanym narażeniem na słabsze czynniki drażniące. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry to opóźniona reakcja alergiczna wywołana przyspieszaczami, składnikami zespołu sieciującego, przeciwutleniaczami i antyozonantami. Substancje te są obecne w produkcie końcowym i mogą powodować kontaktowe zapalenie skóry także u użytkowników.
Badania wykazały, że pracownicy przemysłu gumowego byli lub są potencjalnie narażeni na działanie różnych substancji rakotwórczych i/lub genotoksycznych przenoszonych w powietrzu. Możemy podzielić je na kilka grup. Będą to:
- związki siarki, powstające w wyniku reakcji siarkowego zespołu wulkanizacyjnego z pozostałymi składnikami mieszanek
- nadtlenki organiczne i ich pochodne powstające w wyniku reakcji z koagentami wulkanizacji (w przypadku wulkanizacji kauczuków EPM i EPDM)
- produkty reakcji związków zawierających azot (przyspieszaczy, przeciwutleniaczy, poroforów)
- produkty reakcji utleniania i rozkładu kauczuków oraz pozostałych składników mieszanek.
Przeprowadzone analizy chemiczne wykazały obecność liniowych i cyklicznych węglowodorów alifatycznych, węglowodorów aromatycznych (np. benzenu, toluenu, ksylenów, etylobenzenu, dimetylobenzenów, diizopropylobenzenów), WWA, izotiocyjanianów, ketonów, amin i N-nitrozoamin (np. N-nitrozodimetyloaminy (NDMA), N-nitrozodietyloaminy (NDEA), N-nitrozodibutylodiaminy (NDBA) i N-nitrozomorfoliny (NMor)), tiazoli, aldehydów, estrów i eterów. Obawy związane z występowaniem WWA i N-nitrozoamin w środowisku pracy spowodowały zmiany surowcowe zmniejszające ich emisję.
Udział poszczególnych związków w powstających gazach różni się w zależności od parametrów procesu produkcyjnego, np. temperatury. Poniżej 100°C rejestrowano więcej łatwolotnych składników mieszanki kauczukowej, podczas gdy produkty reakcji utleniania i rozkładu pojawiają się w wyższej temperaturze.
Wiadomo, że w latach 20. i 30. XX w. wśród pracowników zatrudnionych w przemyśle gumowym odnotowywano wyższy wskaźnik śmiertelności niż w populacji ogólnej, a nadmierna liczba zgonów była spowodowana chorobami nowotworowymi. Do 1945 r. brytyjscy pracownicy przemysłu gumowego częściej chorowali na raka pęcherza moczowego niż ogół mężczyzn, w związku z większym narażeniem na działanie amin aromatycznych – 1-naftyloaminy i 2-naftyloaminy. Zmiany wprowadzone w recepturowaniu mieszanek kauczukowych i rezygnacja ze szkodliwych chemikaliów pozwoliły wyeliminować zwiększoną liczbę zachorowań. Jednocześnie stwierdzono, że u osób zatrudnionych w przemyśle gumowym w latach 1945–1976 występowało nieco więcej nowotworów żołądka i płuc, niż można by się spodziewać. Nowotwory żołądka wydawały się być związane z narażeniem na pyły, a nowotwory płuc z narażeniem na opary wulkanizacyjne.
