Najstarsze na świecie rzemiosło rękodzielnicze ma bogatą historię. Do dziś produkcja skór jest tyleż niezbędna, co kontrowersyjna. Oto, jak nowoczesna chemia i technologia trwale rewolucjonizuje produkcję skór.
Już ponad 5000 lat temu Ötzi, lodowy człowiek, i jego towarzysze używali skóry zabitych zwierząt do wyrobu pasów, butów, namiotów, toreb, ognisk lub pojemników na wodę. Obróbka skóry jest tak stara jak sama ludzkość. Niewiele jest innych produktów, które przetrwały tak wiele trendów, choć skóra jest również przedmiotem sporów, a kontrowersje, które wzbudza jej wytwarzanie, dorównują jej popularności wśród konsumentów.
W średniowieczu garbarzy lokowano poza murami miasta, ponieważ ich praca była nieprzyjemna, a trujące ścieki wylewano do rzek. Nawet jeśli obecnie skóra wyprawiana jest w przeważającej mierze przy użyciu nowoczesnych technologii i zrównoważonych chemikaliów w sposób przyjazny dla środowiska, takie widoki w ośrodkach zajmujących się obróbką skóry w krajach rozwijających się, takich jak Bangladesz czy Maroko, wciąż nie należą do przeszłości. Według szacunków odsetek garbarzy, którzy nie przestrzegają norm środowiskowych i zdrowotnych, wynosi jednak poniżej pięciu procent. Clou problemu jest to, że konsument nie sprawdza, czy skóra użyta do wyrobu została wyprodukowana w sposób zrównoważony. Konsumenci są ponadto świadomi, że skóra nie jest już produktem luksusowym. Ponieważ produkt ten jest naturalnie zaprojektowany z myślą o trwałości, stoi to w sprzeczności z trendem tanich wyrobów skórzanych, modnych przez jeden sezon.
Według szacunków Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) ponad 50 procent skór produkowanych na całym świecie jest wykorzystywanych w przemyśle odzieżowym. Tylko około jednej piątej wytwarza się w europejskich garbarniach, gdzie obowiązują wysokie standardy ochrony środowiska i bezpieczeństwa i wymagane są zrównoważone procesy i środki chemiczne. Rezultatem tego jest wysokiej jakości, trwały materiał, którego skomplikowane etapy produkcji uzasadniają miano "produktu luksusowego".
Fakty i mity na temat produkcji skór
Fakt: Skóra jest produktem w pełni poddającym się recyklingowi
Tak, gdyby skóra zwierzęca nie była wykorzystywana do produkcji wyrobów skórzanych, byłaby odpadem przemysłu mięsnego. W tym sensie produkcja skór jest dobrym przykładem udanego recyklingu. Bardzo ważne jest, aby zwierzęta były hodowane i uśmiercane w sposób humanitarny dla uzyskania dobrej jakości skóry. Jednak w niektórych rzeźniach - głównie w krajach rozwijających się, z których pochodzi większość skór używanych w przemyśle odzieżowym - panują warunki, których w żadnym razie nie można uznać za humanitarne. Jest to całkowicie niedopuszczalne. Pieczęcie i certyfikaty mają na celu uporanie się z tym problemem. Jednak bardzo niewiele wyrobów skórzanych jest nimi oznaczanych. Do Grupy Roboczej ds. Skóry dołączyły tak znane marki jak Adidas, Nike, Lloyd, a nawet Deichmann. Grupa angażuje się w zrównoważoną produkcję skór, która obejmuje cały łańcuch wartości.
Mit: Produkcja skór jest jednym z najbardziej wodochłonnych rodzajów produkcji.
Nieprawda. Wirtualny poziom zużycia wody w produkcji skóry określono na 16 458 litrów na metr kwadratowy. Ta liczba wynika w przeważającej mierze z zużycia dużych ilości wody potrzebnej do wzrostu trawy, która z kolei jest niezbędna do wykarmienia zwierząt. Wartość ta obejmuje również ilość wody, którą zwierzę potrzebuje do życia. Zapotrzebowanie na wodę do własnej produkcji skóry jest odpowiednio niższe i w ciągu ostatnich kilku lat również znacznie spadło. Obecnie w zrównoważonym procesie garbowania zużywa się od 60 do 200 litrów wody na metr kwadratowy skóry, w zależności od stopnia recyklingu wody procesowej i procedury. W procesie produkcji skór garbowanych roślinnie wykorzystuje się stosunkowo duże ilości wody. Duża część jest wykorzystywana do uprawy i produkcji samego garbnika roślinnego. Jest to również powód, dla którego garbowanie roślinne jest często stosowane w połączeniu z innymi procesami garbowania.
Mit: Skóra garbowana chromem stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia.
Nieprawda. Garbowanie solami mineralnymi, takimi jak sole chromu, jest nadal podstawową metodą, wykorzystywaną do garbowania ponad 80 procent surowych skór. Pod warunkiem przestrzegania wszystkich standardów i przy zastosowaniu wysokiej jakości garbników oraz prostej dyscypliny procesowej garbowanie chromowe nie jest bardziej szkodliwe dla środowiska niż inne metody. Chrom ma również kilka zalet: ze względu na swoją budowę cząsteczkową minerał ten jest najskuteczniejszym garbnikiem do skóry. Garbowanie chromowe jest szybsze niż inne procesy, a produkowana w ten sposób skóra jest znacznie bardziej stabilna termicznie i dwukrotnie bardziej odporna na rozdarcia niż np. skóra garbowana roślinnie - a jednocześnie lżejsza. W procesie ponownego garbowania stosuje się nawet znacznie mniej środków chemicznych niż w innych procesach garbowania.
Mit: Skóra garbowana roślinnie jest wyjątkowo przyjazna dla środowiska.
Każdy proces garbowania ma swoje zalety i wady w odniesieniu do jego wpływu na środowisko i zdrowie. Oprócz garbowania organicznego renesans przeżywają roślinne metody garbowania. Trendem jest poddawanie skóry działaniu garbników z liści oliwek, kasztanów lub korzenia rabarbaru. Zasada działania tej starożytnej metody jest prosta: wszystkie rośliny zawierają naturalny garbnik, który zapobiega rozkładowi i jednocześnie odstrasza drapieżniki. Garbniki roślinne oparte są na takich substancjach jak polifenole kwasu galusowego. Chcąc wykorzystać garbnik roślinny z liści do garbowania skóry, należy użyć świeżych roślin, ponieważ w przeciwnym razie efekt proteolityczny zostanie osłabiony. Wydajność garbnika roślinnego z kory jest nieco większa. Do produkcji garbnika roślinnego zużywa się dużo wody, a proces garbowania jest czasochłonny. Może trwać kilka miesięcy, podczas gdy proces garbowania chromowego kończy się w ciągu kilku godzin.
Mit: Skóra sztuczna jest bardziej przyjazna dla środowiska i zdrowsza od skóry prawdziwej.
Nieprawda. Po pierwsze, skóra wegańska z definicji nie jest skórą, ponieważ nie jest pochodzenia zwierzęcego. Materiały są wykonane z tworzyw sztucznych lub alternatywnych produktów naturalnych. Wiele cech skóry - jej wytrzymałość na rozciąganie, trwałość i przepuszczalność powietrza – trudno jest osiągnąć poprzez zastosowanie materiału zastępczego. Taka sztuczna skóra wykonana jest z surowców ropopochodnych i nie jest łatwo biodegradowalna w przyrodzie. Ponadto do produkcji alternatywnych wyrobów skórzanych muszą być stosowane substancje chemiczne takie jak plastyfikatory. W związku z tym nie da się osiągnąć naturalnych właściwości skóry.
