A jakimi problemami związanymi z przetwórstwem gumy zajmuje się aktualnie nauka?
Uważam, że obszar badań związanych z gumą jest równie szeroki, co obszar jej zastosowań. Nie zdołam wymienić ich wszystkich. Wystarczy powiedzieć, że w minionym roku powstało ponad 19 tys. artykułów naukowych zawierających słowo rubber.
Można wspomnieć o badaniach związanych z kompatybilnością składników mieszanek kauczukowych, kompozytami elastomerowymi zawierającymi biomateriały czy też właściwościami użytkowymi wyrobów gumowych. Istotne wydają się również prace dotyczące wpływu wyrobów gumowych na środowisko i organizmy żywe oraz sposobów wykorzystania odpadów gumowych, nie tylko do celów energetycznych.
Jedną z podstaw gospodarki o obiegu zamkniętym jest właśnie recykling, czyli powtórne wykorzystanie odpadów. Oczywiście w przestrzeni medialnej prym wiedzie kwestia recyklingu tworzyw sztucznych i w tym kontekście najczęściej mówi się o opakowaniach. Jednak recykling wyrobów gumowych jest, zdaje się, równie ważnym problemem. Jak wygląda on obecnie?
Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który w dużej mierze polega na recyklingu oraz ponownym użyciu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce. Realizacja tych założeń jest dla przemysłu gumowego prawdziwym wyzwaniem, m.in. ze względu na nieodwracalność procesu wulkanizacji, mnogość składników chemicznych występujących w mieszankach kauczukowych oraz stopień skomplikowania produktów, które nierzadko zawierają wzmocnienie metalowe lub tekstylne.
Gros odpadów gumowych stanowią opony, dlatego producenci starają się tak projektować swoje wyroby, aby zapewnić zarówno ich optymalne osiągi, jak i długowieczność. Konstrukcja opon ułatwia ich naprawę i regenerację, np. opony ciężarowe można bieżnikować do trzech razy. Po wycofaniu z eksploatacji opony są zbierane, a ich przetwarzanie (poprzez recykling materiałów i odzyskiwanie energii) jest organizowane w krajach UE za pośrednictwem spółek zarządzających zużytym ogumieniem. W 2019 r. w Europie zebrano i przetworzono 95% zużytych opon - to ponad 3 mln ton, z czego 1/3 poddano odzyskowi energetycznemu, a 2/3 poddano bieżnikowaniu, wykorzystano w budownictwie np. jako domieszki do cementu, asfaltu, nawierzchni sportowych czy też składniki wyrobów gumowych ogólnego przeznaczenia.
Liczba zużytych opon rośnie jednak z roku na rok i stanowi problem w skali świata. Koniecznym wydaje się zintensyfikowanie prac nad rozwijaniem już istniejących technologii recyklingu gumy oraz poszukiwaniem nowych rozwiązań. Wspominałem o tym w jednym z artykułów opublikowanych na łamach "Plast Echo".
Jaka przyszłość rysuje się przed branżą przetwórstwa gumy?
Wyroby z gumy w klasycznym rozumieniu, a szerzej powiedziawszy elastomery (jeśli uwzględnimy wyroby wykonane z elastomerów termoplastycznych), stanowią nieodłączną część naszego życia. Tak bardzo wrosły w naszą codzienność, że często ich nie dostrzegamy i nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo nam pomagają. Biorąc pod uwagę zmiany klimatu, czy energochłonność produkcji wyrobów gumowych, w najbliższym czasie branżę czeka szereg wyzwań. Zmiany klimatu to nie tylko kwestia emisji zanieczyszczeń do środowiska, ale też kwestia zmian środowiskowych powodowanych przez wielkoobszarowe plantacje drzew kauczukowych. W niedalekiej przyszłości zmierzymy się więc z problemami dostępności jednego z podstawowych surowców - kauczuku naturalnego.
Branża na pewno skupiać się będzie na opracowywaniu nowych materiałów i ulepszaniu istniejących, aby zapewnić zdrowie i bezpieczeństwo zarówno pracowników, jak i użytkowników. Należy również spodziewać się inwestycji w Przemysł 4.0: w tym w automatyzację, druk 3D, robotyzację, procesy symulacji, co może pomóc w optymalizacji zużycia energii. Istotną kwestią będzie też wykorzystanie surowców wtórnych, pod warunkiem skorelowania przepisów REACH z tymi dotyczącymi produktów i odpadów.
Rozmawiał Jacek Leszczyński
