Wyroby gumowe przeznaczone do kontaktu z żywnością - przegląd regulacji prawnych

Unia Europejska (UE)

Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością wprowadzane do obrotu w krajach Unii Europejskiej muszą spełniać wymagania określone w rozporządzeniu (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 października 2004 r. We wspomnianym rozporządzeniu wyróżniono 17 grup materiałów wymagających stosowania szczególnych środków. Niestety, ujednolicone w całej UE przepisy zostały wdrożone tylko dla kilku z nich. Zharmonizowane zapisy obowiązują w odniesieniu do tworzyw sztucznych i procesów ich recyklingu, folii z regenerowanej celulozy, ołowiu i kadmu w ceramice, jak również aktywnych oraz inteligentnych materiałów i wyrobów. Dotyczą one też uwalniania N-nitrozoamin i substancji zdolnych do tworzenia N-nitrozoamin ze smoczków do karmienia niemowląt i smoczków do uspokajania wykonanych z kauczuku naturalnego lub elastomerów syntetycznych.

Oceną bezpieczeństwa substancji FCM zajmuje się Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (European Food Safety Authority, EFSA). EFSA ewaluuje je w sposób ciągły i w razie konieczności ogranicza stosowanie tych, które uzna za niespełniające wymagań. Zapewnienie bezpieczeństwa materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością jest obowiązkiem podmiotów gospodarczych wprowadzających je do obrotu i jest monitorowane przez właściwe organy państw członkowskich. Informacje o składzie materiałów FCM muszą być przekazywane w łańcuchu dostaw za pośrednictwem Deklaracji Zgodności (Declaration of Conformity, DoC), co ma zapewnić identyfikowalność i przejrzystość działań podejmowanych na poszczególnych etapach produkcji. Właściwą wiedzę naukową i kompetencje techniczne w zakresie metod testowania materiałów do kontaktu z żywnością zapewnia europejskie laboratorium referencyjne (European Union Reference Laboratory for Food Contact Materials, EURL-FCM).

W przypadku braku unijnych szczególnych środków postępowania, państwa członkowskie mogą utrzymywać lub przyjąć własne przepisy dotyczące materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

Rada Europy ustanowiła co prawda ogólne zalecenia dotyczące silikonów i wyrobów gumowych przeznaczonych do kontaktu z artykułami spożywczymi, które są zawarte w postanowieniach ResAP (2004) 5 oraz ResAP (2004) 4 oraz przygotowała pozytywne listy substancji, jednak dokumenty te nie są prawnie wiążące.

Czy wyroby muszą spełniać wymagania poszczególnych przepisów krajowych dotyczących kontaktu z żywnością, oprócz przestrzegania przepisów na poziomie UE, aby móc sprzedawać swój produkt w UE? Odpowiedź brzmi - nie. Na obszarze Unii Europejskiej obowiązuje zasada wzajemnego uznawania, co oznacza że dowolny produkt sprzedawany zgodnie z prawem w jednym kraju UE może być sprzedawany w innym (nawet jeśli nie spełnia wszystkich przepisów technicznych takiego kraju, za wyjątkiem ściśle określonych okoliczności). W szczególnych przypadkach, w ramach środków ochronnych, państwo członkowskie może tymczasowo zawiesić lub ograniczyć dystrybucję określonych surowców lub wyrobów na swoim terytorium za pomocą środków krajowych (tak jak w przypadku BPA na terenie Danii i Francji).

Na zakończenie jeszcze kilka zdań na temat zaleceń dotyczących wyrobów gumowych do kontaktu z żywnością wydawanych przez Niemiecki Federalny Instytut Oceny Ryzyka (Bundesinstitut für Risikobewertung, BfR). Chociaż nie są one prawnie wiążące, są powszechnie przestrzegane przez przemysł w całej Unii Europejskiej.

Stosunkowo niedawno, bo w zeszłym roku, BfR zaktualizował zalecenia dotyczące gumy:

• XXI: Towary na bazie kauczuku naturalnego i syntetycznego
• XXI/1: Towary na bazie kauczuku naturalnego i syntetycznego do kontaktu z żywnością
• XXI/2: Specjalne towary konsumpcyjne wykonane z kauczuku naturalnego i syntetycznego oraz lateksów z kauczuku naturalnego i syntetycznego (wcześniej kategoria specjalna).

Wymienione dokumenty zawierają listę w pełni przebadanych materiałów wyjściowych, dodatków i środków pomocniczych wzorowaną na rozporządzeniu w sprawie tworzyw sztucznych. Poszczególne surowce zestawione są w tabelach, których kolumny oprócz nazwy chemicznej zawierają numer CAS, wartości odniesienia migracji specyficznej oraz ograniczenia, specyfikacje i zalecenia stosowania. Znajdziemy w nich także wykaz kauczuków i lateksów oraz substancji, które były stosowane do produkcji wyrobów gumowych, ale dla których nie są dostępne aktualne oceny ryzyka.

Karol Niciński