Rola odpadów w gospodarce o obiegu zamkniętym

W grudniu 2015 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat „Zamknięcie obiegu - plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym”.

Dokument ten postulował przejście z modelu gospodarki liniowej na model gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Ten nowy model gospodarki, jak zapewnia KE, przyczyni się do powstania nowych, wydajniejszych sposobów produkcji i modeli konsumpcji oraz do stworzenia do 2030 r. 2 mln nowych miejsc pracy w UE. Propozycja KE w sprawie przebudowy całej europejskiej gospodarki skierowana została do wszystkich krajów członkowskich, w tym również do Polski. W czerwcu 2016 r., podczas spotkania ministrów UE na Radzie do spraw Środowiska ustalono, że poszczególne kraje unijne opracują własne programy implementujące koncepcję GOZ.

Niektóre państwa członkowskie opracowały już krajowe dokumenty strategiczne dotyczące GOZ. Przykładem może być Holandia, która przyjęła rządowy program GOZ do roku 2050 czy też Finlandia, gdzie przyjęto mapę drogową na lata 2016-25.

W Polsce zadanie opracowania strategii wprowadzenia koncepcji GOZ do krajowej gospodarki zostało powierzone międzyresortowemu zespołowi ds. gospodarki o obiegu zamkniętym, powołanemu 29 czerwca 2016 r. przez Ministra Rozwoju. W skład zespołu weszli przedstawiciele dziewięciu ministerstw: Rozwoju, Środowiska, Edukacji Narodowej, Energii, Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa Zdrowia.

W styczniu 2018 r. zakończyły się prace prowadzone przez Ministerstwo Rozwoju (obecnie Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii) przygotowujące projekt "Mapy Drogowa Transformacji w kierunku Gospodarki Obiegu o Zamkniętym".

Celem tego projektu było opracowanie strategicznego dokumentu ułatwiającego dobór działań na rzecz zwiększenia wydajności wykorzystania zasobów i ograniczenia powstawania odpadów. Miał on także zaproponować kompleksowe narzędzia służące przejściu od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym.

Podstawowym elementem odróżniającym GOZ od dotychczasowego modelu gospodarki, opierającej się na zasadzie „weź - wyprodukuj - zużyj - wyrzuć", to rola odpadu w cyklu życia produktu. W podejściu GOZ odpad zasadniczo jest surowcem wtórnym, który powinien być wykorzystany do ponownej produkcji.

Zmiana filozofii polega nie tylko na właściwym postępowaniu z odpadem, ale przede wszystkim na zaimplementowaniu określonych mechanizmów postępowania na wcześniejszych etapach cyklu życia, czyli już od pozyskania surowca, przez projektowanie pod katem recyklingu, produkcję, konsumpcję i zbieranie odpadów.

Takie podejście ma skutkować wydłużeniem czasu korzystania z produktów, podniesieniem poziomu innowacyjności przedsiębiorstw, wdrożeniem nowych modeli biznesowych oraz w rezultacie przyczynić się do zmiany świadomości środowiskowej społeczeństwa. Zgodnie z założeniami projektu, Mapa Drogowa Transformacji ma stać się narzędziem nawigacji dla przedsiębiorców i administracji, tak by mogły być obierane kierunki działań prowadzące do zwiększenia wydajności wykorzystania zasobów i ograniczenia powstawania odpadów. Jej celem jest także zaproponowanie kompleksowych narzędzi i wsparcia podmiotom zmierzającym w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.

Dokument podzielono na 4 rozdziały. Rozdział I „Zrównoważona produkcja przemysłowa” ma za zadanie zwrócić uwagę na istotną rolę przemysłu w polskiej gospodarce oraz nowe możliwości jego rozwoju. Rozdział II „Zrównoważona konsumpcja” pokazuje jak duży potencjał istnieje na tym etapie cyklu życia. Rozdział III „Biogospodarka” dokonuje próby kompleksowego podejścia do tej branży gospodarki, która szczególnie w polskich realiach wydaje się być szczególnie perspektywiczna. Rozdział IV „Nowe modele biznesowe” wskazuje kierunki rozwoju przedsiębiorców zmierzające do „zamykania obiegu”.