Rola odpadów w gospodarce o obiegu zamkniętym

Biogospodarka stanowi więc dużą szansę dla rozwoju na terenach rolniczych lokalnej przedsiębiorczości dla zapewnienia ciągłości dostaw biosurowca, wymaga to jednak zdefiniowania kluczowych łańcuchów wartości (surowce - technologia - produkt końcowy - konsument), które mają największy potencjał wdrożenia w istniejących zakładach przemysłowych lub nowych jednostkach wytwórczych zintegrowanych z istniejącymi zakładami.

Autorzy postulują stworzenie lokalnych biorafinerii, które będą w stanie produkować wysokiej jakości biosurowiec w ilościach zgodnych z oczekiwaniami przedsiębiorców. Technologia „biorafinacji”, porównywalna w niektórych aspektach do rafinacji ropy, jest w stanie przetworzyć szeroką gamę materiałów organicznych w cenne bioprodukty, z wykorzystaniem obróbki termicznej, biologicznej i konwersji enzymatycznej.

Z drugiej wszakże strony wykorzystywanie w polskim przemyśle zasobów odnawialnych nie jest w odpowiednim stopniu rozpowszechnione. W sektorze chemicznym, jednym z największych sektorów przemysłowych w Polsce, biogospodarka w postaci bioproduktów czy nowych procesów technologicznych nie znajduje dotychczas szerszego zastosowania.

Nowe modele biznesowe - „zamykanie obiegu”

Elementem, który odgrywa szczególną rolę w GOZ, jest logistyka zwrotna. Polega ona na zapewnieniu przepływu surowców, półproduktów i produktów od konsumenta do producenta w celu odzyskania wartości lub ich właściwego zagospodarowania. Kluczową zatem kompetencją logistyki zwrotnej jest recykling.

Efektywna jej realizacja będzie wymagać zmian w infrastrukturze materialno-technicznej sieci dostaw oraz zarządzania sieciami dostaw w ramach tzw. zamkniętej pętli (ang. Closed Loop Supply Chain), gdyż funkcjonująca w tradycyjny spsoób sieć dostaw jest nieprzystosowana do tego, by odpowiednio szybko i sprawnie odpowiadać na oczekiwania i potrzeby konsumentów w zakresie odzysku.

Komisja Europejska wyróżnia następujące działania sprzyjające „zamykania obiegu” (model ReSOLVE):

• regeneracja (regenerate), np. używanie surowców odnawialnych, zachowanie i odbudowa ekosystemów, zwrot odzyskanych zasobów biologicznych do biosfery,
• wymiana (exchange), np. użycie nowych technologii, nowego rodzaju transportu lub substytutów surowców nieodnawialnych,
• współużytkowanie (share), np. dzielenie samochodów/pomieszczeń/urządzeń, używanie produktów z drugiej ręki,
• optymalizacja (optimise), np. zwiększanie wydajności procesów produkcji, minimalizacja powstawania odpadów, wykorzystywanie dużych zbiorów danych i automatyzacja,
• zamykanie obiegów (loop), np. poprzez recykling,
• wirtualizacja (virtualise) pośrednia (np. zakupy internetowe) i bezpośrednia (np. książki i płyty w wersji zdematerializowanej).

"Z punktu widzenia GOZ istotne jest, żeby już w momencie zakupu surowców i półproduktów firmy dokonywały ich oceny pod względem możliwości ich dalszego zagospodarowania po zużyciu wytworzonych z nich produktów. Produkty powinny być łatwo poddawane rozmontowaniu. Ponadto powinny składać się z materiałów nietoksycznych, dających się odzyskać w prosty i tani sposób."- tłumaczą autorzy Mapy.

Dylemat ten można rozwiązać poprzez innowacyjne podejście, w którym sprzedawana jest funkcja produktu, a nie produkt jako taki, tzn. konsument kupuje np. liczbę kilometrów zamiast opon lub liczbę godzin oświetlenia zamiast żarówki, a jednocześnie przez cały okres użytkowania przedsiębiorca pozostaje właścicielem produktu i jest odpowiedzialny za zapewnienie jego funkcjonalności, w następstwie czego ma również motywację do wydłużania życia produktu.

22 stycznia br. ogłoszono konsultacje publiczne w sprawie "Mapy Drogowej Transformacji w kierunku GOZ". Do 23 lutego 2018 r. możliwe jest przekazanie stanowiska do powyższego projektu. Uwagi można przesyłać na adres: goz@mr.gov.pl

Jacek Leszczyński