Rola i znaczenie opakowań w pakowaniu, przechowywaniu i dystrybucji mleka

Wydaje się, że obecnie najlepszymi opakowaniami do mleka spożywczego są wielowarstwowe opakowania kartonowe. Zależnie od przeznaczenia składają się one z od trzech do siedmiu warstw. Od rodzaju i liczby warstw zależy barierowość opakowania dla światła i tlenu.

Warstwą istotnie zwiększającą barierowość opakowań kartonowych jest wbudowana w opakowanie warstwa folii aluminiowej (lub folii metalizowanej aluminium) albo też warstwa alkoholu winylowego (EVOH) lub jego polimerów (EVDL, EVAC). Opakowania kartonowe trzywarstwowe bez warstwy barierowej są zwykle przeznaczone do pakowania mleka pasteryzowanego, a opakowania o większej liczbie warstw z udziałem warstwy barierowej do pakowania mleka spożywczego UHT lub mleka o przedłużonej trwałości (3 do 5 tygodni).

Badacze Simon i Hansen oceniali wpływ różnego rodzaju wielowarstwowych opakowań kartonowych na długość okresu przydatności do spożycia i cechy sensoryczne mleka pasteryzowanego (76,4 st., 25 s). Badaniom poddano mleko pakowane w następujące rodzaje laminatów opakowania kartonowe: PE/ karton / PE; LDPE /karton / LDPE; LDPE /karton / LDPE/ EVOH / LDPE; PE /karton / aluminium / PE.

Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że mleko przechowywane w kartonach z warstwą barierową charakteryzowały się większą trwałością aniżeli mleko pakowane do kartonów trzywarstwowych bez warstwy barierowej. Niekorzystne zmiany smaku i zapachu oraz zmiany oksydacyjne tłuszczu w tym mleku były znacznie wolniejsze aniżeli w pozostałych opakowaniach.

Autorzy stwierdzają jednak, że wobec faktu przechowywania mleka pasteryzowanego przez 10-15 dni w lodówce (w ciemności), zmiany oksydacyjne wywołane światłem nie mają istotnego wpływu na cechy organoleptyczne produktu i jego wartość odżywczą. Stąd wniosek, że mleko pasteryzowane może być pakowane do opakowań kartonowych bez wkładki barierowej. Pogląd ten jest jednak kontrowersyjny. Nie bierze on pod uwagę warunków w jakich pozostaje mleko w czasie dystrybucji i sprzedaży.

Biorąc pod uwagę wyniki badań zmian zachodzących w mleku spożywczym (pasteryzowanym), podczas przechowywania tego produktu w warunkach chłodniczych, powodujące pogorszenie cech jakościowych produktu należy stwierdzić, że zmiany te przebiegają najwolniej w mleku opakowanym w materiały o wysokiej barierowości dla tlenu i światła tj. wielowarstwowe opakowania kartonowe z folią aluminiową lub metalizowaną folią.

Jednak niewiele gorsze wyniki badań uzyskane dla mleka pasteryzowanego opakowanego w materiały z tworzyw sztucznych z dodatkami ograniczającymi przenikanie światła i tlenu do produktu wskazują, że również takie opakowania mogą być stosowane do pakowania mleka spożywczego. Opakowania te, spełniając podstawowe wymogi ochrony produktu przed działaniem czynników zewnętrznych, cechują się mniejszym ciężarem, podatnością tworzenia nowych form opakowań, a zastosowanie zadrukowanej barwnej folii okrywającej te pojemniki podnosi ich atrakcyjny wygląd, co nie jest bez znaczenia w handlu. Niższy ciężar opakowań z wybranych tworzyw sztucznych pozwala na określone oszczędności w kosztach związanych z dystrybucją produktu i zagospodarowaniem odpadów opakowaniowych.

Rodzaj tworzywa opakowaniowego nie wpływa na trwałość mikrobiologiczną mleka spożywczego. Bardzo ważna jest natomiast czystość mikrobiologiczna materiałów opakowaniowych, które nie powinny być źródłem zakażeń mleka spożywczego. Podkreślić należy, że bez względu na charakterystykę tworzywa, wyposażenie opakowań mleka w zamknięcia nowej generacji bardzo dobrze chroni produkt przed reinfekcją, kiedy po pierwszym otwarciu w opakowaniu pozostaje jeszcze część porcji.

Na zakończenie można stwierdzić, że przy wyborze tworzywa opakowaniowego do pakowania mleka spożywczego należy kierować przede wszystkim jak najlepszym zabezpieczeniem pakowanego produktu jednak z uwzględnieniem aspektów dystrybucji i możliwości utylizacji tych opakowań.

Autorzy: Helena Panfil - Kuncewicz (Katedra Mleczarstwa i Zarządzania Jakości), Andrzej Kuncewicz (Katedra Towaroznawstwa i Badań Zrywności), Artur Puławski (Wydział Nauki o Żywności, UWM w Olsztynie).